Yaşam

Tek kuruşumuz yok!

Yazan: Mehmet Özen

Süpermarkete gittiniz. Aldığınız ürünler toplamı 4,99 TL tuttu. 5 lira verip gider misiniz? Yoksa kuruşuna kadar alır mısınız? Darphane 1 kuruş hâlâ basılıyor, ama milletin cebinde yok.

Geçenlerde İstanbul’da 13 şubesi olan büyük bir alış-veriş merkezinin süpermarket kısmından poşet çay satın aldım. Yaklaşık 15 dakika, aldığım ürünün ücretini ödemeyi bekledikten sonra, kasiyer kutunun üzerindeki barkodu okuttu; 4 lira 99 kuruş. Beş lira verdim ve kasa bölmesinde müşterilerin ödemesi gereken tutar ve para üstünü gösteren ekrana gözüm ilişti; Toplam: 4.99, Nakit: 5.00, Para Üstü: 0.01 yazıyordu. Orada sıfırdan büyük bir rakam, adeta bana bekleyip para üstünü almam gerektiğini söylüyordu. Bu sesi dinledim ve bekledim paramın üstünü. Kasiyer diğer müşterinin ürünlerini okutmaya yeltenince, para üstü vermediğini söyledim. Daha sonra fişin üzerindeki 0.01’i yani bir kuruşu gösterdim. Önce garip bir ifadeyle yüzüme baktı ve “Bir kuruş piyasada yok, basılmıyor. Ben nereden bulayım bir kuruşu… Kendinizde misiniz beyefendi?” dedi.
Şimdiye kadar kendimi hiç bu kadar “kendimde” hissettiğimi hatırlamıyorum. Bir kuruşun olmadığını söylerken, fiyatlandırmalarının neden bu para birimine göre olduğunu sorduğumda mağaza müdürünü çağırdı. Bu arada kasada bir kuruş para üstü almayı beklediğimi gören diğer müşteriler de bana sinirli sinirli bakmaya başladı. Müdür ile de kasiyerle yaptığım konuşmanın aynısını yaptım. Ama çözümü bana beş kuruş vermekte buldu. Halbuki tek suçum ne eksik ne fazla almak istemeyişimdi. Daha fazla uzatmamak adına marketten ayrıldım. Ve düşündüm ki; şimdiye kadar her markete gittiğimde bir, iki, üç… kuruş “hep” artıyordu ama “hiç” almıyordum. Küçük bir hesap, para üstünden artan ve alınmayan bir kuruşlardan 13 şubesi olan bir marketin yılda 280 bin lira haksız kazanç elde edebileceğini gösteriyor.

1 kuruşun neden olabileceği haksız kazanç miktarı…
Marketin verdiği fişin üzerinde fiş numarasının 568 olduğu yazıyordu. Bu, ürünü aldığım kasadan geçen 568’inci müşteri olduğumu gösteriyor. 12 kasası olan bir markette ve ortalama bir kasadan günde beşyüz kişinin geçtiğini ve her müşterinin 1 kuruşunun market tarafından verilmediğini düşünürsek; bir kasa beş lira, 12 kasa altmış lira haksız kazanç elde eder ki bu ayda bin 800 lira, yılda 21 bin 600 lira yapar. Bu market zincirinin 13 şubesi olduğu düşünüldüğünde yılda 280 bin 800 lira haksız kazanç sağlandığı sonucuna ulaşılabilir..

35 milyon kuruş

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İletişim ve Dış İlişkiler Müdürü Yücel Yazar, “Bir kuruş Türkiye’de yok mu?” sorusunu yanıtlarken öncelikle Türkiye’de banknot basma yetkisinin kamu otoritesi olarak Merkez Bankası’na ait olduğunu, madeni para basma yetkisinin ise Hazine Müsteşarlığı’nda olduğunu belirterek söze başlıyor ve ardından banknot ve madeni paraların piyasaya dağılımını yaptıklarını, bir kuruşları dağıtmaya hâlâ devam ettiklerini ifade ediyor. Türkiye’deki en küçük para biriminin “bir kuruş” olduğuna değinen Yazar, “Kuruşlar devreye girdiğinde başbakanımızın da her fırsatta söylediği ‘kuruşunuza sahip çıkın’ kampanyamızdı. Kuruş kullanarak yuvarlamaların da önüne geçmeyi hedefledik” diyor.

Türkiye’de madeni para basma yetkisi Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğüne ait. 1996 yılından beri Darphane Dairesi Başkanı olan Hasan Akkaya, bir kuruşun piyasaya çıktığı 1 Ocak 2009’dan bugüne 35 milyon adet basıldığını ve hâlâ basılmaya devam edildiğini söylüyor. Verilen rakamlara göre Türkiye’de iki kişiye bir kuruş düşüyor.

Tüketici Örgütleri Federasyonu’na ulaşan bazı tüketici şikayetleri:
Şikayet No: 559096
“Ankara Eryaman Çağdaş Market’den yapmış olduğum alışverişlerin sonunda ” 1” veya “2” kuruş para üstü kaldığında hiçbir şekilde verilmiyor. Bir çoğumuza göre “çok önemsiz” olan aslında büyük marketlerde adede döktüğümüzde vergilenmemiş gelir olarak “çok büyük” bir tutarı olan 1 kuruşlarla ilgili şikayetimi market müdürüne ilettiğimde saygısız bir şekilde “gidin merkez bankasına sorun” yanıtını aldım.”
Şikayet No: 546017
Türk Lirasına geçiş döneminde Hazine Müsteşarlığı ile tüm bankalar ve marketler 1 kuruş kullanımı hususunda protokol imzaladı. Ancak büyük olduğunu sandığım küçücük Akbank tüketici taksiti ödemek için gittiğimde para üstünün 4 kuruşunu ödeyemiyor. Talep edince de içerideki tüm müşterilerden 1 kuruş istedi ama kimsede vermedi. Ankara ulus şubesi şefi bunu yapan.

Bankalarda da yok!

Tüketici Örgütleri Federasyonu (TOFED) Genel Başkanı Fuat Engin, tüketicilerden yalnızca süpermarketlerde değil, bankalarda bile bir kuruş para üstlerinin ödenmediği yönünde şikayetler aldıklarını dile getiriyor. TOFED Genel Başkan Yardımcısı Ömer Keser ise, bir kuruş para üstünün müşterilere verilmemesinin tüketici hakları ihlali olduğuna dikkat çekerek, “Fiyat etiketlerini 2,99 veya 3,99 vb. oranlarda belirleyen bir işletmenin en basit haliyle böyle bir tedbiri alması elzemdir. Küsuratlı fiyatlar belirleyerek tüketiciyi ikna etmeye çalışan firmalar söz konusu para üstüne gelince aynı hoşgörüde olamayabiliyor.” diyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından tedavüle konulan bir para biriminin kullandırılmaması gibi bir durumun söz konusu olamayacağına değinen Keser, “Bir kuruşlar tüketiciye verilmediği takdirde bunların toplamında ciddi bir miktarın ortaya çıkacağını” belirterek bunun ayrıca haksız ve vergilendirilmemiş bir kazanç olacağını söylemenin de mümkün olduğunu ifade ediyor. Keser, tüketicilere de para üstü konusunda duyarlı davranmaları çağrısı yapıyor.

3 Yorum

  • Önemli bir konu. 1 kuruş da olsa para üstünü vermek zorunlu olmalı. Bence zor bir mesele değil, ama yetkililer her zamanki gibi önem vermiyor önemli meselelere. Peki ben ne yapıyorum? Para üstü alamayacak gibi bir tutar çıktıysa kredi kartımı uzatıyorum kuruşlarımı kaptırmamak için.

  • marketlerde hırsızlığa karşı kamera sistemi var-fakat elini cebimize sokup bizi kuruş kuruş soyan marketlere yaptırım yok anlaşılan-asıl hırsız marketler anlaşılan.

Yorum yazın