Birleşmiş Milletler’in (BM) “Gıda İsrafı Endeksi Raporu”na göre kişi başına en çok gıdanın israf edildiği ülkeler arasında Türkiye üçüncü sırada yer alıyor. Rapora göre Türkiye’de her yıl kişi başına 93 kilogram yiyecek (yenilebilir ve yenilmez) israf oluyor.
Diyetisyen İpek Ağaca
Diyetisyen İpek Ağaca “Gıda israfını önlemek için yapılması gereken en önemli davranışlardan biri de artan yemekleri değerlendirmek” diyor. Yani artan yemekleri israf etmek yerine dönüştürerek yeni yemekler yapılabilir ya da çöp olarak gördüğümüz şeyler aslında yemek yaparken kullanılabilir. Ağaca, bir kaç gün içinde tüketilmeyen bir pilav örneğinden yola çıkarak şu önerilerde bulunuyor: “Bu durumda kalan pilavı yoğurtlu bir çorba veya kadınbudu köfte gibi yemekler yaparak değerlendirebilirsiniz. Ayrıca bayat ekmekleri çöpe atmak yerine fırında zeytinyağı ve çeşitli baharatlar ile tatlandırıp, çorbalarınız veya salatalarınız için kruton yapabilirsiniz veya sade bir şekilde fırınlayıp rondodan geçirerek galeta unu elde edebilirsiniz”
Bireyleri bilgilendirmek amacıyla bazı kuruluşlar tarafından da bu konuda çalışmalar yapılıyor. Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) de bu kapsamda #İsrafEtmeDönüştür hareketini başlattı.
“İsraf Etme Dönüştür”
“İsraf Etme Dönüştür” hareketi yemek artıklarından nasıl yeni yemekler yapılabileceğini gösteren projelerden birisi.
Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) Genel Koordinatörü Duygu Bekiroğlu
TİDER tarafından Instagram üzerinden yemek tarifleri paylaşılıyor. Gıda israfıyla bir çok şekilde mücadele eden TİDER, israfla mücadelede evdeki yemek artıklarının değerlendirilmesi için de böyle bir proje ortaya koyuyor. Bu hareketin nasıl başladığını anlatan TİDER Genel Koordinatörü Duygu Bekiroğlu “Sosyal medyadan bir challenge (meydan okuma) başlatalım diye düşündük” diyor. Hareketi ilk olarak TİDER gönüllülerinden ve destekçilerinden Şef Gülenay Yüce ile birlikte başlattıklarını anlatan Bekiroğlu, “Gülenay Şef’in evde önceki günden kalan yemekleri değerlendiren tarifleri vardı” diyerek projenin başlangıcını aslında bu şekilde gerçekleştiğini anlatıyor. Her hafta mutlaka bir tarif paylaştıklarını anlatan Bekiroğlu, “Bir gün önceden kalan ıspanak yemeğini nasıl mücvere çeviririz, mantı haşlama suyunu hemen lavaboya dökeriz ama o su çok kıymetli içinde birçok protein var, onunla çorba yapılabilir” diyor.
Her hafta bir tarif
Proje kapsamında 13 hafta boyunca her hafta bir adet yemek tarifi paylaşıldı. 13 hafta süren Gülenay Şef’in tariflerinden sonra bunu devamlı bir proje haline getirmeye karar verdiklerini söyleyen Bekiroğlu, “Gülenay Şefimiz ‘Mehmet Özer’e pas atayım sonra o tarif başlatsın.’ dedi. Mehmet Şef daha sonra başka bir şefe top atacak” diyor. Halihazırda bireysel olarak iyi geri dönüşler aldıklarını belirten Bekiroğlu, projenin şeflerin sayılarının artmasıyla daha da yaygın hale geleceğini söylüyor. Evdeki yemek artıkları bu şekilde değerlendirilebilse de, bu israfın satın alma sürecinden başladığını belirten Bekiroğlu, “Herkes bir ürünü alırken son kullanma tarihi en uzak olana eli gider. Son kullanma tarihi en yakın ürünü almak lazım ki o ürün israf olmasın, çöpe gitmesin.” diyerek ayrıca gıda israfının baştan nasıl engellenebileceğine dikkat çekiyor.
Meyve ve sebze kabukları çöp değildir
Diyetisyen İpek Ağaca, “Çoğu meyvenin kabuklarından ve kiraz gibi meyvelerin sapından da bitki çayları elde edebilirsiniz.” diyor. Sebze saplarının ve kabuklarının da çöpe atmak yerine değerlendirilebileceğini belirten Ağaca, “Örneğin pırasanın yeşilliklerini atmak yerine soğan ve sarımsak yardımı ile soteleyebilirsiniz. Kerevizin saplarını doğrayarak salatalarınıza katıp hem vitamin değerini arttırıp hem de lezzetini arttırabilirsiniz. Patates kabukları ise başta çocukların çok seveceği bir tarif ile değerlendirilebilir. Patates kabuklarını güzelce yıkayıp 20 dakika kadar suda beklettikten sonra baharatlandırılıp fırına atılır ve harika bir patates kabuğu cipsi elde edilir.”
Yurtdışından bir örnek: IKEA ScrapsBook
IKEA Kanada tarafından hazırlanan, yemek artıklarından tariflerin bulunduğu yemek kitabı. Fotoğraf: ikea.com/ca
IKEA Kanada tarafından hazırlanan The ScrapsBook meyve ve sebze kabukları gibi genellikle çöp olarak görüp attığımız artıkları da değerlendirmemizi sağlayacak tarifler veren bir yemek kitabı. Daha sürdürülebilir bir yaşama katkı bulunmak amacıyla şeflerle çalışılarak hazırlanan bu kitapta 50 adet yemek tarifi var. Projeyi aynı zamanda sosyal medyada da sürdüren IKEA Kanada, Instagram üzerinden de #ScrapcookingSundays etiketi altında kitaptaki tarifleri canlı yayında kitaba katkıda bulunan şeflerle hazırlayarak projeyi daha ilgi çekici hale getiriyor.
