Yasemin Sinoplu
ysinoplu@medyakronik.com
Trafikte vakit kaybetmekten, her sabah ve her akşam saatlerce yolda takılıp kalmaktan şikâyetçi misiniz? Dünyanın birçok ülkesinde uzun senelerdir uygulanan arabanı paylaş yöntemiyle trafik problemini az da olsa azaltmak mümkün. Arabanı paylaş sistemi, Amerikalıların 1970’lerde uygulamaya koyduğu ve aynı yöne giden herkesin kendi özel aracıyla değil de, tek bir arabayı paylaşarak gitmelerini öngörüyor. Bu sayede hem aile bütçesine, hem de hızla kötüye giden çevre kirliliğinin azaltılmasına katkı sağlanmış oluyor. Amerika’nın öncülük ettiği bu sistem İrlanda, Avustralya, Kanada gibi ülkelerde de kullanılıyor.
Arabasını paylaşanlara özel yol
Trafikte yaşanan strese bağlı problemler birçok ülkede gündeme geliyor. Başka sürücülere kızdıkları için kalp krizi geçirenler, kavga edip karakolluk olanlar, hatta birbirlerini öldürenler bile oluyor. Ama en yaygın şikâyet hiç kuşku yok ki araç yoğunluğundan dolayı yaşanan trafik sıkışıklığı. Arabanı paylaş yönteminde sürücüler arabayı kullanırken belirli bir sistem oluşturuyorlar. Grup içerisinde araba kullanmasında bir engeli bulunmayan herkes sırayla sürücü koltuğuna da geçebiliyor. Şehir içi trafikte pek kullanılmayan bu yöntem daha çok şehir dışından şehre ulaşan ana arterler üzerinde kullanılıyor. Sistemin uygulandığı ülkelerde, bu şekilde seyahat edenler için yollarda ayrı bir şerit de tahsis edilmiş durumda. Trafiğin sıkıştığı saatlerde ve yollar üzerinde belirli noktalarda açılan ek yollar sayesinde araba paylaşan insanlar gidecekleri yerlere daha kolay ulaşabiliyorlar. Böylece uygulamanın yaygınlaşması amaçlanıyor. Arabanı paylaş yolcuları için açılan şeritlerin, araç içinde tek başına yolculuk eden sürücülerce ihlal edilmesi durumunda ise para ve uyarı cezası veriliyor.
Giderek yaygınlaşıyor
Uygulandığı ülkelerde sistemi teşvik etmeye yönelik girişimler de var. Örneğin üniversiteler ve işyerleri ulaşımlarını bu yöntemle sağlayan öğrenci ve çalışanlarına özel parasız park yerleri tahsis ediyor. Kanada’nın Londra eyaleti belediyesinin web sayfasında, vatandaşların özellikle bu yöntemi kullanmaları için özel bir sistem geliştirilmiş. Bu sistemle evleri yakın olan insanların birbirleriyle iletişime geçmeleri kolaylaştırılıyor. Arabanı paylaşı teşvik edenler arasında son zamanların en yaygın sosyalleşme sitesi olarak kabul edilen Facebook da var. Beraber yolculuk yapabilme potansiyelleri olan insanlar birbirleriyle tanışıp grup oluşturabiliyorlar.
Yolculuk yapacak insanların rahatını da düşünen yetkililer yolculuğun sorunsuz geçmesi için tavsiyelerde bulunmayı da unutmamışlar. Yolcuların önceden birbirleriyle tanışmaları, kimin hangi gün araba kullanacağına dair bir program oluşturmaları ve dakik olmaları verilen tavsiyelerden sadece birkaçı…
Sosyal ilişkilerin düzelmesinde de yardımcı olan bu yöntemin bazı kuralları var. Arabaya binecek insanlardan para almak, araba sahibinin izni dışında yiyecek ve içecek tüketmek, sigara içmek, yolcuları beklerken yolu tıkamak ve en ilginci, şişman insanları arka koltuğa oturtup onların rahatsız olmalarına yol açmak yasak. Toplumsal bir sorumluluk olarak görülen bu yöntemin ayrıca dezavantajları yok değil. Örneğin kaza halinde bütün sorumluluk sürücünün ve araba sahibinin üzerinde oluyor. Öte yandan bu sistemi hayata geçirmek de yeni yollar ya da mevcut olanlara ek yan yollar yapımı gibi bir takım ek maliyetler getiriyor.
Yeni yolların inşa edilmesinin yanı sıra yöntemin kalıcı olması için bu işte uzmanlaşmış bazı şirketlerin kurulması gerekiyor. Amerika, Kanada gibi ülkelerde bu tür faaliyetler gösteren şirketler mevcut. Çevreci gruplar tarafından da desteklenen bu şirketler işlerini genellikle internet üzerinden sürdürüyor.
Bilkent Üniversitesi’nde de…
İnternet üzerinden ücretsiz olarak hizmet veren Amerikan merkezli e-rideshare firması sistemin geçerli olduğu tüm ülkelerde servis veriyor. Şirketin ücretsiz üye olunabilen web sitesine kayıtlı kullanıcılar her gün kullandığı yolları sisteme kaydederek şehir içi ya da şehirlerarası yol arkadaşlarını belirleyebiliyor. Sitede hem alternatif yol güzergâhlarına hem de seçilen yol arkadaşlarına ilişkin bilgiler bulunuyor. Arabanı paylaş, henüz Türkiye’ye ulaşmış değil. Ancak Bilkent Üniversitesi’nde bazı duyarlı öğrenciler tarafından kurulan ulaşım kulübü sayesinde Bilkentliler ilk adımı atmış görünüyorlar.
