Umut Duran
uduran@medyakronik.com
Alexander Graham Bell’in aşık olduğu duyma engelli kadınla iletişim kurmanın yollarını ararken tesadüfen telefonu keşfetmesinin üzerinden bir asırdan fazla zaman geçti. Haliyle ilk telefon görüşmesi de buluşu gerçekleştiren Alexander Graham Bell ile yardımcısı Thomas Watson arasında yapıldı. Bell, yan odadaki Watson’a, ”Watson, buraya gel! Seni görmek istiyorum” demişti. İcadından neredeyse 40 yıl sonra 1915’te şehirlerarası ilk telefon görüşmesi de yine Bell ve Watson arasında yapıldı. Bell, New York’tan o anda San Francisco’da bulunan Watson’a yine onu görmek istediğini söylediğinde aldığı yanıt, “Bu bir hafta sürer” olmuştu.
O yıllarda Amerikalı bir belediye başkanının, “Bundan bir gün her kentte bir tane olacak” demesi de hayli komik karşılanmıştı. O zamanlar gülünse de, zamanla telefon neredeyse her eve girdi. Yetmedi. İsteyen ve elbet parası olan herkesin sahip olabildiği, olağanüstü marifetleri olan küçücük bir kutuya dönüşerek cepte taşınır hale geldi.
Telefon ilk icat edildiğinde bu kadar hızla yaygınlaşmamıştı, ama ceplerde taşınabilir hale gelmesinin üzerinden çok da zaman geçmeden kısa sürede milyonlarca kişinin kullandığı bir alet oldu. 1990’lara kadar kimsenin ihtiyaç olarak bile görmediği cep telefonları giderek herkesin bir parçası haline geldi. Son verilere göre dünyadaki cep telefonu kullanıcı sayısı 3,3 milyar civarında. Türkiye’de ise bu sayı 60 milyona yaklaşıyor.
İnsan sağlığına etkileri araştırılıyor
Şimdilik kimi bilim insanları ve cep telefonu kullanmayı reddedenler dışında kimse böyle bir teknolojinin gelecekte nelere malolabileceğini ne biliyor, ne de dikkate alıyor. Cep telefonları üzerinden kullanıcıya ulaşan zararlı ışınların oranı ve etkileri, baz istasyonlarının konumları, bunların çevreye ve halk sağlığına olan etkisi gibi konularla ilgili kimi bilimsel araştırmalar zaman zaman basında yer almakta. Bilimsel olarak kesin şekilde kanıtlanmamış olmakla birlikte, cep telefonu kullanımının beyin tümörleri oluşumu, hafıza kaybı, depresyon, uyku bozuklukları gibi pek çok hastalığa yol açabileceği ileri sürülüyor. Hepsi bir yana, cep telefonlarının çoğu kullanıcıda alışkanlık yaptığı kesin. İnsanlar üzerinde psikolojik bir bağımlılık yapıp yapmadığı ise incelenmesi gereken bir diğer konu.
Kimi için oyuncak, kimi için teknoloji harikası
Cep telefonu fikri ilk kez 1947’de ortaya çıksa da o yıllarda bu düşünceyi hayata geçirecek teknoloji olmadığı için 25 yıldan fazla beklemek gerekti. Modern cep telefonu cihazının mucidi sayılan Martin Cooper ilk görüşmesini 1973 Nisanında yapsa da, ilk cihaz 3 yıl sonra icat edildi ve 2 bin tane sınırlı sayıda üretilerek piyasaya sürüldü.
İlk ortaya çıktığında neredeyse ankesörlü telefon boyutlarında olan ve ihtiyaçtan ziyade bir lüks tüketim aracı olan cep telefonlarının icadından 30 yıl sonra ise sadece ABD’deki abone sayısı 100 milyonun üzerine çıktı. Türkiye’de, 23 Şubat 1994’te dönemin başbakanı Tansu Çiller’in Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’i araması ile gerçekleşen ilk cep telefonu görüşmesinin üzerinden henüz 20 yıl bile geçmedi, ama en hızlı yayılan teknolojik ürün oldu.
70 milyon nüfusu bulunan Türkiye’de 60 milyon civarında cep telefonu abonesi var. Son verilere göre Türkiye’de ayda bir milyonun üzerinde cep telefonu satılıyor. Dünyanın her yerinde kullanıcısı ve taliplisi bu kadar çok olunca da cep telefonu üreticileri baş döndürücü bir teknolojik gelişme kaydetti. Hatta basit bir iletişim aracı olmaktan da öte, pek çok amaçla kullanılabilen cep telefonu kimileri için bir oyuncak, kimileri içinse bir prestij kaynağı bile oldu. Telefon artık asli işlevi olan konuşmaktan ziyade yazılı ve görüntülü her türlü iletişimin sağlandığı bir teknolojik ürün oluverdi. Bu baş döndürücü teknolojik gelişmelerle de dev bir sektör haline geldi.
Başdöndürücü teknoloji
İlk cep telefonlarıyla asli işlevi olan konuşmak dışında bir şey yapılamıyordu. Yazılı mesaj göndermek gibi bir seçeneği dahi yoktu. Daha sonra cep telefonu üreticileri ve GSM şirketlerinin yaptığı çalışmalarla telefonlardan yazılı mesaj gönderme devri başladı. Oldukça büyük bir ilgiyle karşılaşan kısa mesaj, fiyat olarak da cazip olunca özellikle gençler, konuşmak yerine yazılı mesajı tercih etti. Öyle bir hale geldi ki, mesajlaşma kendi sözcük haznesini de yarattı.
Daha sonraki yenilik ise resimli mesajdı. Telefonların menülerinde bulunan ve üretici firmalar tarafından yazılımı yapılan resimler yazılı mesajların yerini aldı. Derken, dijital fotoğraf teknolojisinin gelişmesi ve bu tür fotoğraf makinelerinin cep telefonlarına eklemlenmesiyle, “çek gönder” özelliği de bu dünyada yerini aldı. Artık istenen an istenilen fotoğraf cep telefonuna kaydedilip istenilen kişiye gönderilebiliyordu.
Yazılı olarak başlayıp görüntülü hale gelen mesajlar artık 3. nesil telefonlar sayesinde yerini sesli mesaja bıraktı. Yani artık isteyen telefonuna konuşup iletisini istediği kişiye gönderebiliyor. Fotoğraf çekebilme özelliğinden sonra hareketli görüntü kaydeden kameralar da cep telefonlarında yerini aldı. 3. jenerasyon anlamına gelen (Third generation) 3G teknolojisi sayesinde birbiriyle uyumlu telefonlarla bilimkurgu filmlerinde izlenilen görüntülü konuşma sistemi de gerçek oldu.
Mesajlaşma alanında gelinen teknolojik gelişmeler yanında, cep telefonları artık müzik dinleme aygıtı olarak da kullanılıyor. Önce radyo eklenen cep telefonlarına istenen müziğin de yüklenebilmesiyle walkman’den CD çalara kadar birçok ürünün pabucu dama atılmış oldu.
Gün geldi, artık internet erişimi de cep telefonlarından yapılmaya başlandı. Bağlantı sorunu yaşanmayan her yerde internete bağlanıp elektronik postaları kontrol etmek ya da herhangi bir web sayfasında dolaşabilmek olanaklı hale geldi.
Telefonların içeriğinde kullanılan doğrudan web üzerinden yükleme motoru sayesinde artık ceplerde bilgisayar kullanma devri de başlamış oldu. Hatta, geniş ekran ve kullanılabilir klavye gibi özellikler barındıran ürünlerle bilgisayarlar hayli küçüldü. Son teknolojik telefonlar sayesinde ise gprs, gps, google map ya da edge gibi özelliklerle internete bağlanmak için ‘’wireless’’ bağlantısına bile ihtiyaç duyulmayacak hale geldi. CVep telefonları aynı zamanda yön ve yer bulmaya yarayan navigasyon cihazı olarak da kullanılmaya başlandı.
Bir sonraki aşamada cep telefonlarının ya da operatörlerinin ne gibi yenilikler getireceğini tahmin etmek zor. Açıkçası bu noktadan sonra da beklemekten başka yapacak bir şey yok. Hayatımız gelişen teknolojilerle birlikte harmanlanırken, bizim yapacağımız, bunlara ekonomik durumumuz el verdiği müddetçe ayak uydurabilmek olsa gerek.
Cep telefonlarıyla ortadan kalkan cihazlar
İnternette yayın yapan “Ekşi Sözlük” benzeri bir site olan “Nacizane Bilgi” isimli sitede “mbdv” rumuzlu yazara göre, cep telefonları birden çok ürünün piyasadan kalkmasına ya da daha az kullanılmasına neden olan bir icat haline geldi. 20’li yaşlarını sürdüğü anlaşılan yazarın, “Bundan sonra olur mu ama İsviçre çakılı, çakmaklı telefonlar beklemekteyim. Birkaç modelde olan pusula da yaygınlaşırsa, onlar da kullanımdan kalkar” diyerek noktaladığı sözkonusu yazısında “tedavülden kalkan” ürünler ve nedenleri şöyle sıralanmış:
Kol saati: Biz çocukken ilk örnekleri çıkan elektronik kol saatleri veya klasik olanları. Cep telefonu çıktı çıkalı kimse kol saati kullanmaz oldu artık. Eskiden, yıllar önce biraz fiyakalı bir saatin yanına varılmazken şimdi gayet iyi saatler makul fiyata alınabiliyor.
Databank:1990ların ilk yarısında piyasada tutunmaya çalışan bu ürün, cep telefonunun ortaya çıkması ile gezegen üzerinden kayboldu gitti. Yıllar yıllar oldu kimsenin databank kullandığına şahit olmuş değilim, sanırım müzede saklanılıyorlar.
Çağrı cihazı:Şahsen hiç göremediğim bu alet, telefonlara yenik düştü.
Araç telefonu: Bu da çağrı cihazı gibi kullanılmaz oldu artık. Zaten çağrı cihazı ve araç telefonu cep telefonunun daha sonradan barındırdığı bir özellik değil, doğrudan rakibi olması nedeniyle bu mücadeleden en çok zarar görenler oldu.
Ev telefonu: Aileler hâlâ kullanıyor elbet ama bekar evlerinde, öğrenci evlerinde zaten az kullanılan bu ürün şimdilerde hiç kullanılmaz oldu. Bunca yıldır evine sabit hat çektiren kaç bekar evi/öğrenci evi biliyorsunuz?
Telesekreter:1990’ların tatlı ürünlerindendi. Eve gelindiği zaman merakla o gün gelen notlar dinlenirdi. O da yenik düştü kullanılmaz oldu.
Ankesörlü telefon – Kontörlü telefon – Telefon kartı:Cep telefonlarının çıkması ile sayısı/kullanım oranı en çok azalan ürünlerdendir bunlar. En son ne zaman telefon kartı aldığını hatırlayan var mı?
Alarm cihazı:Yatak odalarında, yatağın başındaki komodinin üzerinde duran bu alet de yok oldu gitti.
Hesap makinesi:İşletmelerde kullanılan büyük hesap makineleri elbet de bu savaşa yenilmedi ama amatör amaçlı olarak kimse hesap makinesi almaz oldu artık.
El atarisi – Tetris:1980lerin sonunda çıkan bu ürün de cep telefonlarının piyasa çıkmasından nasibini aldı. El atarisini bilemem ama tetrisin binbir marifetlisini çok çok ucuza bulmak mümkün.
El radyosu:Radyo her telefonda bulunmamasına rağmen, el radyolarının da sayıca kullanımı yıllar içinde oldukça azaldı.
mp3 player – ipod: mp3 player ve ipod lar, CD çalarların kullanımını tarihe gömmüştü, gerçi CD çalarlar da walkman’leri. Cep telefonları da mp3 player/ipod’ların kullanımını sona erdirecek gibi görünüyor.
Elektronik kamera:Cep telefonu döneminin öncesinde lüks bir alet idi. Kullananı zaten azken şimdi daha da azaldı. Çok az kullanan kişinin de çoğu profesyoneller.
El feneri:Bir kısım telefonun kendi feneri varken, kameralı telefonların flaşı ampul kadar aydınlatırken, diğer telefonların da ekranı oldukça güçlü bir ışık verirken bu alet de kullanımdan kalktı.
Elektronik sözlük: Cep telefonuna yüklenen sözlük programları nedeniyle kullanımı bir hayli azalmıştır.
