Ahmet Şık
ahmets@medyakronik.com
Düşünce ve ifade özgürlüğünün önündeki en büyük engellerden biri olan Türk Ceza Kanunu’nun 301. maddesinde değişiklik öngören kanun teklifi TBMM’de sert tartışmaların ardından kabul edildi. Özellikle muhalefet partileri Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) tarafından sert eleştiriler yöneltilen ve 65 ret oyuna karşın, 250 oyla kabul edilen kanun teklifinde, “Türklüğü” ibaresi “Türk Milleti”, “Cumhuriyeti” ibaresi de “Türkiye Cumhuriyeti Devleti” olarak değiştirildi. Bu suçtan dolayı soruşturma yapılmasını Adalet Bakanı’nın iznine bağlı kılan yenilenen 301. maddeye göre, Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini veya Türkiye Büyük Millet Meclisini, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ve Devletin yargı organlarını alenen aşağılayan kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına çarptırılacak. Devletin askeri veya emniyet teşkilatını alenen aşağılayan kişilere de aynı ceza uygulanacak. Eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları da suç oluşturmayacak.
Adalet Bakanı’nın izni gerekiyor
Avrupa Birliği üyeliğinin önünde de kimi zaman engel çıkaran tartışmaların odağındaki 301. maddede değişiklik öngören kanun teklifi dün (29 Nisan) Meclis Genel Kurulu’nda görüşüldü. Saat 20:30’da başlayan ve geç saatlere kadar süren görüşmelerde teklifin 1’nci maddesi üzerinde muhalefet 7 önerge verirken, bunlardan 5’i reddedildi, 2’si ise önerge sahiplerince geri çekildi. Yürürlük maddesi olan 2’nci madde üzerinde 2 önerge, 3’ncü madde üzerinde de 1 önerge verildi. Önergeler AKP’lilerin oyları ile reddedildi. TBMM Adalet Komisyonu’nda 13 saat süren tartışmalı oturumun ardından teklifin tümünün oylaması, MHP’li milletvekillerinin talebi ile açık oylamayla yapıldı. Oylama sonunda TCK’nin 301. maddesine ilişkin teklif 65 ret oyuna karşılık 250 oyla kabul edildi. Kovuşturmanın Cumhurbaşkanı iznine bağlanmasını öngören düzenleme değiştirilerek soruşturma için Adalet Bakanı’nın izin vermesi gerekliliği düzenlemeye kondu.
Muhalefetten eleştiri
Görüşmeler sırasında CHP Grup Başkanvekili Hakkı Süha Okay, değişikliğin anayasaya aykırı olduğunu savundu. MHP Genel Başkan Yardımcısı Faruk Bal da 301. maddenin bölücüler ile Türkiye’yi masaya oturtmak isteyenlerin önünde bir engel olduğunu öne sürdü. Bu eleştirileri yanıtlayan Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin ise “Cumhuriyeti, Türklüğü koruyan, Ceza Kanunu’nun sadece bir maddesi mi” diye sordu.
“DTP: Türkiye’de Kürtler de var”
Genel Kurul’da DTP grubu adına söz alan Batman Milletvekili Bengi Yıldız, Kürtlüğe hakaret edenlere 301’den dava açılmadığını belirterek ‘Kim hangi ırka hakaret ediyorsa esas o haindir’ diyerek yasaya tepki gösterdi. DTP Muş Milletvekili Sırrı Sakık ise Türkiye’de sadece Türklerin yaşamadığını, farklı halkların da yaşadığını belirterek, DTP olarak 301’in tümüyle kaldırılmasından yana olduklarını söyledi. Sakık, “301’nci madde Türkiye’nin yüz karasıdır” dedi. ÖDP Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Ufuk Uras da 301’deki değişiklikle sorunun çözülmüş olmayacağını belirterek 301’le ilgili değişikliği göstermelik ve göz boyamaya yönelik olarak nitelendirdi. Uygulamanın iktidarın keyfine göre yapılacağını savunan Uras, “AKP ne şiş yansın ne kebap diyor. Tam bir kurnazlık örneği ile karşı karşıyayız. Göz boyamak için getirilmiş bir öneridir. Yapılacak şey 301’i tümüyle kaldırmak. Yoksa daha uzun süre aydınların, yazarların, gazetecilerin yargılanmalarına tanık oluruz” diye konuştu.
Bundan sonra ne olacak?
Mevcut 301. maddedeki ‘Türklüğü’ ibaresi teklif ile ‘Türk milleti’ olarak değişmesi davaları nasıl etkileyecek?
Uygulamada ortaya çıkacak. Ancak Yargıtay, son kararında 301. maddede geçen ‘Türklük’ kavramından anlaşılması gerekenin ‘Türk milleti’ olduğu yönünde karar vermişti. Hukukçuların genel görüşü, kavram değişikliğinin davalarda çok de etkili olmayacağı.
Mevcut davalar ne olacak?
Yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar durdurulacak. Adalet Bakanı’nın izin vermesi halinde soruşturma devam edecek aksi halde sona erecek. Kovuşturma aşmasında ise; davanın devam ettiği asliye ceza mahkemesi görevsizlik kararı vererek dosyayı sulh ceza mahkemesine gönderecek. Sulh ceza mahkemesi de yeni düzenleme kapsamında savcılık aracılığı ile Adalet Bakanı’nın görüşünü alacak. Bakan izin verirse kovuşturma devam edecek.
301. maddeyle ilgili Yargıtay’daki temyiz davaları ne olacak?
Mahkûmiyet kararı kesinleşmediği için bunlarda devam eden davalar kapsamında yer alıyor.
Mahkûmiyet kararları kesinleşenler nasıl etkilenecek?
Yeniden yargılama isteyebilecekler. Bu durumda dosya yeniden incelenecek. Ancak Adalalet Bakanı’nın görüşüne başvurulmayacak.
Teklif ile ceza üst sınırının üç yıldan iki yıla indirilmesi halinde ne olacak?
İki yıl ve altındaki hapis cezaları erteleniyor. Dolayısıyla hakim, 301’den hüküm giyenleri cezaevine göndermek yerine denetimli serbestlik hükmü verebilecek.
Teklif ile 301. maddeden açılacak davaların görüleceği mahkemeler değişiyor mu?
Evet. Ceza üst sınırı iki yıla indiği için davalar asliye ceza mahkemeleri yerine sulh ceza mahkemelerinde görülecek. Sulh ceza mahkemelerinde mesleğe yeni başlayan hâkimler görev yapıyor.
301’de düzenlenen suç fiilin yurtiçi veya dışında işlenmesi ceza açısından fark ediyor mu?
Mevcut durumda ‘Türklüğü aşağılaman suçu’nun yabancı bir ülkede, bir Türk vatandaşınca işlenmesi halinde, cezanın üçte bir oranında artırılması öngörülüyordu. Son teklifde bu hüküm yer almıyor.
Çocuklar bile 301 mağduru
Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin’in, MHP Mersin Milletvekili Mehmet Şandır’ın soru önergesini yanıtlarken verdiği bilgilere göre; 2006 ve 2007 yılının ilk üç ayı içinde TCK’nin 301. maddesine aykırılıktan açılan davalarda yargılanan kişi sayısı 2 bin 722 oldu. 2006 yılında TCK 301. maddeden toplam bin 533 kişi için 835 dava devam ederken yargılanan sanıklardan 12’sinin çocuk, 219’unun kadın, bin 314’ünün ise erkekler olduğu belirtildi. 2006 yılında 2005 yılından devreden yani, geçen yıldan kalan dava sayısı 469 iken ayrıca geçen yıldan “bozma” kararı ile gelip 2006 yılında devam eden dava sayısı ise 38 oldu. 2006 yılı içinde ise 328 dava açıldığı belirtilirken, 2006’da yapılan yargılamalar sonucunda 299 davanın sonuçlandığı 536 davanın da 2007’ye devredildiği anlatıldı. 2007’nin ilk üç ayında, toplam bin 189 kişi hakkında 744 dava açılırken, 2007’de 301. maddeden yargılananlar arasında ikisi l8 yaşından küçük olmak üzere 164 kadın, bin 25 ise erkek bulunuyor. 2008 yılında geçen yıllardan görüşülmesine devam edilen 527 tane 301 davası bulunuyor. 2003’ten bu yana 301’den mahkum olan kişi sayısı ise 745.
Düşünce ve ifade özgürlüğü önündeki engel 301. madde üzerinde somutlaşmış görünse de TCK’de benzer başka yasalar da varlığını koruyor. Açılan dava örneklerine bakarak özellikle Kürt sorunu ile ilgili olarak düşünce ve ifade etmeyi neredeyse imkansız hale sokan diğer yasalar da şöyle:
Suç ve suçluyu övme başlığı altında TCK’nin 215,
Örgütün veya amacının propagandasını düzenleyen TCK’nin 220/8,
Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanunun koyduğu yasaklara aykırı davranışı cezalandıran TCK’nin 222,
Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüsü düzenleyen TCK’nin 288,
Halkı askerlikten soğutmayı düzenleyen TCK’nin 318,
Örgüt propagandası yapmayı düzenleyen Terörle Mücadele Kanunu’nun 7/2. maddesi.
