Üsküdar Şemsi Paşa Camii önündeki sahil yaya yolunun genişletilmesiyle ilgili tartışma, İstanbul Büyükşehir Belediyesi‘nin (İBB) yolun genişletilmeyeceği yönündeki açıklamasına rağmen bitmiyor.
Kazıklar çakılarak caminin deniz tarafına dolgu yapılan projenin devam ettiği iddialarına karşı 8 Ocak’ta bir açıklama yayınlayan İBB, 2017 tarihli eski projenin iptal edildiğini ve caminin deniz tarafındaki açıklığın, sökülüp takılabilen çelik konsol sistemi uygulaması ile geçildiğini duyurdu. Bu açıklamaya rağmen, yalı camii özelliği taşıyan Şemsi Ahmed Paşa (Kuşkonmaz) Camii‘nin İBB projesiyle “denizden uzaklaştırıldığı” iddiaları devam ediyor.
Vakıflar Genel Müdürü: “Vazgeçilmez ise İBB hakkında yasal süreç başlatacağız”
İBB’nin 2017’de denize çaktığı kazıklar sahilde ve tarihi camide hasara neden olmuştu. Dolgu projesi bu nedenle ertelendi. (Foto: Gökhan Tan)
Kültür ve Turizm Bakarlığı Vakıflar Genel Müdürü Burhan Ersoy, 10 Ocak’ta Twitter hesabında yaptığı açıklamada, “Yalı camii özelliği ve 450 yıllık tarihi ile boğazın incilerinden Şemsi Paşa Camii’ne İBB tarafından yapılmaya çalışılan yaya yolu uygulamasından ivedilikle vazgeçilmesini, vazgeçilmediği takdirde caminin kimliğini korumak için Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu nezdinde gerekli girişimlerde bulunacaklarını” derken, “ilgilliler hakkında yasal süreci başlatacaklarını” da ekledi.
Mahir Polat: “Rezil hale getirdikleri yeri toparlıyoruz”
Burhan Ersoy’un açıklamalarına aynı gün, Gazete Duvar’ın sorusu üzerine cevap veren İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat, Koruma Kurulu’nun onayladığı ve denize 15 metre dolguya izin veren eski projede Vakıflar Genel Müdürlüğü temsilcisinin onayı olduğunu hatırlatırken, “Üç yıl önce kendi onayları dahilinde denize kazık çakarak caminin duvarlarını paramparça ettiler. O uygulamayı kim yaptıysa suç duyurusunda bulunsun. Şimdi onun önüne kazık çakmadan, hiç bir şey yapmadan sadece insanlar denize düşmesin diye bugün rezil hale getirdikleri yeri toparlıyoruz. Ve istenildiğinde kaldırılabilir bir sistem kuruyoruz” açıklaması yaptı.
Ne olmuştu?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2017’de, Üsküdar Şemsi Paşa Caddesi boyunca sahil yaya yolunun genişletilmesi amacıyla denize kazık çakma çalışmalarına başlamıştı. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Şubesi, 22 Haziran 2017’de “Şemsi Paşa Külliyesi Tehdit Altında” başlıklı basın açıklamasında caminin hasar gördüğünü, duvarlarda hasara neden olan titreşim ve zemin hareketlerinin iş durdurulsa bile ileride camiye zarar vermeye devam edebileceği konusunda uyarıyordu. Dolgu projesi, tarihi camide hasara neden olduğu ve sahilde çatlaklar meydana geldiği için dönemin belediye başkanı 20 Temmuz 2017’de Dr. Kadir Topbaş’ın talimatıyla durduruldu.
İBB’nin Üsküdar sahiline uygulanmak istediği 2016 tarihli projenin canlandırmasında, Şemsi Paşa Camii önünde 20 metreye varan sahil dolgusu da (kırmızı çerçeve içinde) görünüyor. (Kaynak: Üsküdar Belediyesi http://ornekdonusum.com/)
İBB, 8 Ocak’ta yaptığı açıklamada 2017’de durdurulan projenin geçmişinin 2015’e kadar gittiğini, bölge koruma kurulunun onayıyla çalışmalara 2016’da başlandığını duyurdu. Açıklamaya göre yeni İBB yönetimi, bu projeyi, denize dolgu yapılması ve tarihi caminin denizle ilişkisini bozması nedeniyle devam ettirmedi. 20 metre olması öngörülen deniz dolgusu önce 10 metreye düşürüldü. Ancak bölge koruma kurulu tarafından 8 Ocak 2020‘de onaylanan bu proje de uygulanmadı.
Bunun yerine yaya geçişini, istenildiği zaman yapıdan uzaklaştırılabilen, ahşap yüzeye sahip, 2,5 metrelik bir çelik yapı (konsol) kullanarak sağlama yoluna gitti. İBB bu uygulamanın tarihi camiye yük oluşturacak bir ağırlık getirmeyeceğini ve sert zemin uygulaması yapılmayarak doku bütünlüğü de sağlayacağını savunuyor. Ayrıca, deniz dolgusu için gereken kazık sistemden vazgeçilerek, tarihi caminin sarsıntılarla öncekine benzer hasarlar görmesinin de engellendiğini ifade ediyor.
“Üsküdar Belediyesi İBB’ye baskı yapıyor”
Mimar Ömer Yılmaz, 26 Ağustos 2020‘de, Üsküdar Belediyesi Başkanı Hilmi Türkmen‘e hitaben attığı tweet’te, Üsküdar Belediyesi’nin caminin önündeki alanı doldurması için Büyükşehir Belediyesi’ne baskı yaptığını duyduğunu
Kaynak: twitter.com/oyilmaz
söylüyordu: “Üsküdar Bld’nin eksik kalan dolgunun yapılması konusunda İBB’ye baskı yaptığını duydum. […] Yanlış olur Başkanım @hilmiturkmen34”
HaberVs’nin konuyla ilgili görüşme isteğini “Twitter’da yazdığı kadarı dışında bilgi sahibi olmaması” nedeniyle kabul etmeyen Ömer Yılmaz, konunun dışında olduğu cevabını vermişti.
İddiayla ilgili Üsküdar Belediyesi İmar Müdürlüğü ve basın müşavirliğine yaptığı başvurulara cevap alamayan HaberVs, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Beyaz Masa’ya 17 Kasım 2020’de yönelttiği “Üsküdar Şemsi Paşa Camii önündeki deniz doldurma çalışmasının tekrar başlatıldığına dair iddialar doğru mudur?” sorusuna 20 Kasım 2020’de “Söz konusu Şemsi Paşa Camii bölgesinde proje çalışmaları devam etmekte olup, proje tamamlandıktan sonra alanda imalatlara başlanacaktır” yanıtını almıştı.
Kasım 2020’de uzman görüşlerine başvuran HaberVs, dolgu çalışmasının devam etmesi durumunda hem tarihi caminin zarar görebileceği hem de eserin peyzaj ilişkilerinin zedeleneceği yönünde bildirimler almıştı.
“Hem cami hem Boğaz peyzajı zarar görür”
Restorasyon Uzmanı Mimar Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, kazık çakma çalışmasının sona ermesiyle zemindeki hareketlenmenin durmuş olabileceğini, bu nedenle camide yeni çatlaklar olmayabileceğini ancak kıyıda bulunan bir tarihi yapının su ile ilişkisini değiştirmenin her şeyden önce eserin sahibi Mimar Sinan’a saygısızlık olacağını dile getiriyordu. Cami önünde yapılmak istenen dolgu için “Neden yapılmak isteniyordu? Mantıklı bir açıklama var mı? Bilemiyoruz.” sorularını soran Ahunbay, yapının kendi bünyesinde, görünüşünde veya çevresinde değişiklik yapılmasının uygun olmadığını söylüyordu.
Deniz neden doldurulmak istendi?
Kasım 2020 sonunda Şemsi Paşa Camii avlusundan denize bakış (Foto: Elifcan Yüksel)
Yüksek Mimar Doğan Hasol da benzer bir bakış açısıyla “Caminin deniz tarafındaki alan genişletilip ne yapılmak isteniyor? Şart mıdır bu alanı doldurmak?” sorularını yöneltiyordu. Türkiye’de mimarlık uygulamalarının sıkıntılı olduğunu ifade eden Hasıl, bu problemin kökeninde siyasi ve toplumsal nedenler olduğunu söylüyordu:
“İyi mimarlık için önce iyi kentsel planlama ve kentsel tasarım gerekir. Günümüz Türkiye’sinde bu uzmanlık dalları göz ardı edilmekte ve kararlar, merkezi yönetim, yerel yönetimler ve yetkilendirilmiş çok sayıdaki devlet kurumunca verilmektedir. Kısacası, planlamada bir yetki karmaşası söz konusu.”
