Financial Times ve Wall Street Journal’dan sonra New York Times da internette ücretli modele geçti. Peki internette paralı içerik modeli ne kadar gerçekçi ve Türkiye için geçerli mi?
” (14 Mart 2011) raporuna göre; gazete okurlarının sayısı 2009-2010 yılları arasında 5 puan gerilerken, internet okurları sayısı 17 puan yükseldi. Aynı rapora göre insanlar bir haberi gazetelerden önce internet ortamından okuyor. Bu alışkanlığın ilerleyen zamanlarda geleneksel gazeteciliğin pabucunu dama atacağı düşünülüyor.
Türkiye’de “e-gazete”
Türkiye’de gazetelerin internet sayfalarını takip edebilmek için herhangi bir ücret talep edilmiyor ancak gazetelerin basılı haline internet aracılığıyla ulaşabilmek ücretli abonelik gerektiriyor. İnternetten bir gazeteyi basılı haliyle okuyabilmeye “e-gazete” deniliyor. Neredeyse Türkiye’deki bütün gazeteler “e-gazete” hizmetini okuyucularına sunuyor. Bu hizmeti ücretsiz olarak sağlayan gazeteler varken, aynı hizmet için ücret talep eden gazeteler de bulunuyor. Türkiye’de “e-gazete” sistemini kullanan gazeteler ve belirlenen “çevrimiçi” abonelik ücretleri şöyle:
Sabah, Takvim, Fotomaçaylık 2 TL, Taraf, aylık 20 TL, 3 aylık 50 TL, 6 aylık 90 TL, 12 aylık 160 TL, Radikal, 1 aylık 3 dolar, 1 yıllık 33 dolar (IPAD’ler için sağlanan basılı gazete), Hürriyet, 6 aylık 15 TL, 1 yıllık 25 TL, Cumhuriyet3 aylık 42 TL, 6 aylık 81 TL, 1 yıllık 150 TL.
Tek elden “e-gazete” okumak
Gazetelerin kendi “e-gazete” sistemleri dışında, ReadJournal.com internet sitesi de kullanıcılarına bilgisayar başında “gazete” okuma imkanı sağlıyor. Bu internet sitesi henüz deneme aşamasında ancak anlaşmalı oldukları gazeteler de bulunuyor.
Star, Akşam, Agos, Evrensel, Birgüngazetelerinin hem güncel hem de arşiv gazetelerine tüm sayfalarına kadar ulaşabiliyorsunuz. Ayrıca bu gazetelerin sayfalarından istediğiniz bir kısmı küpür olarak kesip mail adresinize gönderebiliyorsunuz. Anlaşmalı gazetelerin her birinin ayrı çevrimiçi abonelik ücretleri bulunuyor:
Akşamyıllık 323 TL, Star, Evrensel, Birgün, yıllık 175 TL, Agosyıllık 43 TL. Sistemde Zamanve Türkiyegazetesi ücretsiz olarak sunuluyor.
Neden ücretli abonelik?
Radikalgazetesi yazarı Serdar Kuzuloğlu’na göre Amerika’da geçtiğimiz sene Rupert Murdoch tarafından başlatılan “ücretli” abonelik sistemi, ilerleyen zamanlarda daha kapsamlı şekilde, gazetelerin internet sitelerindeki haberlere ücretsiz olarak ulaşılmasını da imkansız hale getirebilir. “Buna rağmen şu an için bütün yayınların ücretli aboneliğe geçmesi mümkün görünmüyor” diyen Kuzuloğlu, “İçeriği online takip edenlerden gelen kişi başı gelir, basılı yayınlardaki oranın çok gerisinde kalıyor” sözleriyle de internet içeriğinin “ücretli” hale getirilmesinin anormal karşılanmaması gerektiğini belirtiyor.
“Reklam açısından bakacak olursak; bir reklamveren gazeteye, dergiye ilan verirken kaç kişi gördü, kaç kişi bakıp da kendisini aradı bilmez, ölçemez. Ama internette bütün denklem bunun üstüne kuruludur.” diyen yazar; “bir yayın tirajım 1 milyon diye reklam alıp peşin para kazanabilirken, bir site 1 milyon ziyaretçisini reklama çeviremez. Görüntülenme yetmez, tıklama gerekir. Tıklamadan gelen gelir de her zaman yayıncı aleyhinedir.” sözleriyle de gazetelerin internet ayağını “ücretli” hale getirmeye başlamasının temel nedenini açıklıyor.
“Amaç sadık okurlardan para kazanmak”
The New York Times’ın 28 Mart 2011’de paralı sisteme geçmesinin beklenen bir şey olduğunun altını çizen İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslı Tunç, kuruluşların alternatif bir gelir modeli yaratma peşinde olduğunu “Sistemin amacı arada sırada gazeteye göz atanlardan çok, gazetenin sadık okurlarından para kazanabilmek. The New York Times’in web sitesini ayda 30 milyon kişinin izlediğini düşünürsek bu oldukça radikal bir iş modeli hamlesi. Aslına bakılırsa internet üzerindeki içeriği paralı hale getirmek oldukça riskli bir karar çünkü internet reklam gelirlerindeki artış, henüz yazılı basındaki düşüşü kapatacak kadar keskin değil. Dolayısıyla medya kuruluşları internet üzerinden para kazanmak için alternatif yollar aramaya çalışıyorlar.”
“ABD’de yazılı basın çok zor bir dönemden geçiyor”
Aslı Tunç, “ABD’de yazılı basın çok zor bir dönemeçten geçiyor. Pek çok prestijli ve bilinen gazete yayın hayatına son vermek zorunda kaldı.” derken, Zeynep Atikkan ile birlikte yazdıkları “Blogdan Al Haberi” kitabında da bu konuya dikkat çektiklerinin altını çiziyor. Tunç, “kitabımızın sonuç bölümü bu konuda geleceğe yönelik projeksiyonlarımızı özetliyor. Orada internetin gazetecilik yeteneği, sezgileri, temposu olan kişilere kendilerini ifade edebilecek yepyeni mecralar açarken habercilik de bir avuç medya elitinin elinden kaydığını belirtiyoruz. Dijital devrimle medyada güç ve iktidar yeni aktörler tarafından paylaşılır hale gelecek.” öngörüsünde bulunuyor.
“Türkiye’de yazılı basın hızla kan kaybetmeye başlayacak”
Dijital devrimle medyada güç ve iktidarın yeni aktörler tarafından paylaşılır hale geleceğini düşünen Aslı Tunç, gazete yönetimlerinin ve gazetecilerin bu dijital devrimin ortaya çıkarttığı yapının hiç beklenmedik sonuçlarıyla karşı karşıya kalacağının uyarısını yapıyor.
“Hantal yönetimler, üstten alta ilerleyen katı hiyerarşik kurumsal yapılar çatırdamaya başlayacak, hatta başladı bile. Türkiye’de çok dinamik, genç bir internet kullanıcısı kitlesi var. Bu kitle özellikle ana akım medyaya kuşkuyla hatta güvensizlikle bakıyor. İnternet ortamı ise bu ruh haline karşılık verebilecek alternatif alanlarla dolu. Bu nedenle yazılı basının Türkiye’de de hızla kan kaybetmesi şaşırtıcı olmayacak.” diye konuşan Aslı Tunç, Türkiye’deki gazeteciliğin gelecekte çok ciddi değişikliklere uğrayacağını düşünüyor.
“Türk gazeteciliği hangi içeriğine güveniyor?”
Ücretli kullanım modelinin Türk gazeteciliği için mantıklı olmadığını düşünen Aslı Tunç, bu düşüncesini şu sözlerle dile getiriyor; “Kanımca Türkiye’de var olan gazetelerin internet sitelerinin paralı abonelilik sistemine geçmesi en azından kısa vaade mümkün değil. İnternet kullanıcılarının online içeriğe para vermesi için bu gazetelerin vazgeçilmez değerde bir habercilik sunması beklenir. Ancak başka yerlerde okuyamayacağımız yorum, analiz ve haberleri sunan bir siteye para verilebilir.”
Blogdan Al Haberi kitabının iki yazarından biri olan Aslı Tunç, son olarak çok kritik bir soru soruyor; “The New York Times gibi prestijli, dünyaca okunan ve sadık bir okur kitlesi yaratmış bir gazete bile abonelilikle risk aldığını kabul ederken Türk gazeteleri hangi içerik düzeylerine güvenerek böyle bir sisteme gidebilirler ki?”
Türkiye’deki gazetelerle Amerikan gazetelerinin “e-gazete” uygulamaları karşılaştırıldığında, Türk gazetelerinin çok daha uygun fiyatlara abonelik sağladığını görebiliyoruz. Amerikan gazetelerinin bazıları abonelerine sadece “e-gazete” ayrıcalığı tanımakla kalmıyor bununla birlikte gazeteyi de eve gönderiyorlar. İlerleyen zamanlarda Türkiye’deki gazetelerin de “e-gazete” abonelerine bu ayrıcalığı tanımaları beklenebilir. Gazetelerin internet sitelerindeki reklamlarından “illallah” diyenler veya bir haberi okuyabilmek için gazetelerin internet sitelerinde “kırk takla atanlar” için kalıcı çözümün reçetesi, kim bilir belki de ücretli abonelik sistemidir?
