web sayfalarından ulaşılabilir.
Yasağın sınırları da, üreticilerin sayısı da arttı
Son 20 yıldır sigaraya karşı girişilen mücadele birçok koldan devam etse de, bu mücadelede güçlü bir lobiye ve doğal olarak güçlü bir sermayeye sahip olan sigara tekelleri gözardı edilerek kişisel tercihlere yasak koymanın ötesine geçilemedi. Haliyle, sigara tekelleriyle mücadele etmeden yapılan sigara karşıtı mücadeleler sorunların kökenine inmediğinden hiçbir zaman tam çözüme ulaşamadı. Sınırları hayli geniş yeni yasa yürürlüğe girmesine rağmen halihazırda 12 sigara üreticisine yakında 5 tane daha eklenecek. Dünya sigara pazarında 7’nci sırayı alan Türkiye’de tütün piyasasında halen 6’sı sigara, biri sigara ve diğer tütün mamulleri, biri puro, 4’ü de nargilelik tütün mamülü olmak üzere 12 firma faaliyette.
Daha önce Türkiye’de fabrika kurma izni almış olan Korean Tobacco And Ginseng’in (KT&G) üretim izniyle ilgili işlemler de tamamlandı. Aynı şekilde, fabrika kurma izni verilen ikisi nargile, ikisi de sarmalık kıyılmış tütün üretiminde bulunacak 4 firmanın üretim izni işlemleri ise sürüyor. Bunlar da tamamlandığında, kullanıcılarına ağır yasaklamalar ve cezalar getirilen Türkiye’de 17 tütün üreticisi firma olacak. Zaten Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre dünyada sigara içenlerin üçte ikisinin yaşadığı 15 ülkenin içinde Türkiye de bulunuyor. Türkiye dışındaki ülkeler ise Bangladeş, Brezilya, Çin, Mısır, Hindistan, Endonezya, Meksika, Pakistan, Polonya, Filipinler, Rusya, Tayland, Ukrayna ve Vietnam.
Kişi başına 76 paket sigara
Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) ile Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre en çok sigara içen meslek gruplarının başında gazeteciler, öğretmenler ve doktorlar var. Türkiye’de günde ortalama 15 milyon paket sigara içiliyor. Son 10 yılda Türkiye’de bir trilyon 224 milyar 100 milyon adet sigara üretildi. 1998’de 123 milyar adet olan yıllık sigara üretimi, 2007’de 125,9 milyar adete ulaştı. Devletin resmi verilerine göre, ekonomik kriz yıllarında sigara tüketimi artıyor. 2007 itibariyle yılda kişi başına 1523 adet (76,1 paket) sigara içiliyor. Günlük sigara tüketimi de kişi başına 4,2 adet. Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre 2007’de sigaranın sebep olduğu hastalıklar nedeniyle, 11 binini pasif içicilerin oluşturduğu 114 bin kişi öldü. Pasif içicilerden bin 600’ü ise bebek ve çocuktu.
Devletin kazancı 6.5 milyar dolar
Türkiye’de sigaraya her gün ortalama 45 milyon 205 bin YTL ödeniyor. Kişi başına da yılda ortalama 233,8 YTL harcanıyor. Buna karşılık, sigara tüketiminin de olumsuz etkilediği sağlığımız için sadece devletin günlük harcaması 18,1 milyon YTL’yi aşıyor. Söz konusu rakam, kişilerin kendi sağlık harcamaları, özel sağlık sigortaları ve diğer kurumların harcamalarıyla katlanarak büyüyor. Anılan bu sağlık giderleri de sermaye tarafından değil, çalışanların gelirlerinden kesilerek oluşan havuzdan karşılanıyor. Türkiye’de içilen sigaraların yüzde 54,9’unu ucuz ve düşük fiyat grubundaki sigaralar oluşturuyor. Sigara satışlarında üst fiyat grubundaki ürünler yüzde 18,5, orta fiyat grubundakiler yüzde 26,6, ucuz fiyat grubundakiler yüzde 43,7, düşük fiyat grubundaki ürünler de yüzde 11,2’lik bir paya sahip.
TAPDK 4,5 YTL ve daha pahalı satılan sigaraları üst; 3 ve 4,5 YTL arası grubu orta; 2,5 ve 3 YTL arası grubu düşük; 2,5 YTL’nin altını da ucuz fiyat grubu olarak tanımlıyor. TAPDK verilerine göre 2008’in ilk iki ayında düşük fiyat grubundaki sigara satışlarında ciddi bir yükseliş oldu. Ocakta bu gruptaki sigaraların satışı yaklaşık 450 milyon adetken, Şubatta 630 milyona çıktı. Orta ve üst fiyat grubundaki sigara satışlarında ise düşüş oldu. Son 4 yıl içinde sadece sigara satışlarından devlet hazinesine 6.5 milyar dolarlık vergi ve fon sağlandı.
Dünyada sigara yasağı
Yakın tarihte sigaraya karşı ilk savaş bayrağını açan ABD’nin Arizona eyaleti oldu. 1973’te Arizona’da kamu alanlarında sigara içmek yasaklandı. 1998’de ise Kaliforniya eyaletinde tüm kapalı alanlarda sigaraya yasak kondu. Avrupa’da sigaraya ilk savaş bayrağın açan ülke ise 2004’te İrlanda oldu. Restoran ve barlar da dahil olmak üzere tüm kapalı alanlarda sigarayı yasaklayan ilk ülke unvanını alan İrlanda’yı önce Norveç, 2005’te İtalya ve İsveç izledi.
İngiltere, 1 Temmuz 2007’de çıkardığı yasayla benzer bir karara imza atarken; Danimarka, 15 Ağustos 2007’de restoran, gece kulübü, bar ve benzeri yerlerde sigara içilemeyeceğini kamuoyuna duyurdu. Fransa, Hollanda ve Romanya, 2008’de sigaranın yoğun olarak kullanıldığı bar ve kulüplere tütün yasağı getirdi.
2005’in ilk aylarında ise Bhutan, tütün satışı ve kullanımını yasaklayan ilk ülke oldu. Her üç kişiden birinin sigara içtiği Almanyada ise Berlin’in de yer aldığı sekiz eyalette artık kapalı alanlarda sigara tamamen yasaklandı.
Benzer yasaklar İspanya ve Litvanya’da da bulunurken Belçika’da en az 50 metrekare olan ve havalandırma sistemi bulunan barlarda sigaraya izin veriliyor. Portekiz’de de 100 metrekareden küçük barlar hâlâ sigara izni alabiliyor. Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya ve nüfusunun yüzde 45’inin bağımlı olduğu Avrupa’nın en çok sigara içen ülkesi Yunanistan’da da benzeri uygulamalara gidilecek.
