Nur Niyaz Bildik
nbildik@medyakronik.com
Bilimadamlarının yüksek hayal gücü yine hepimizi şaşırtmaya devam ediyor. Uluslararası bir ekip tarafından yürütülen istasyon geliştirme çalışması buna en iyi örnek. 7 kişiden oluşan ekip, Uluslararası Uzay İstasyonu’na 16 gün içinde bir “Japon” laboratuarı ve bir “Kanadalı” robot yerleştirmeyi hedefledi.
Japonca’da umut anlamına gelen Kibo, uzaya yerleştirilmesi planlanan ve Japon başbakanı Yasuo Fukuda tarafından “uzaydaki Japon evi” olarak tanımlanan laboratuarın ismi. Kibo sayesinde, uzayda pek çok deney yapılması öngörülüyor.
Peki ya Kibo’da aksamalar olursa ne olacak?
Bilimadamları bunu da önceden düşünmüşler. Kibo’da, ya da uzay istasyonunda herhangi bir arıza çıktığı zaman devreye “Special Purpose Dextreous Manipulator” yani kısaca “Dextre” girecek.
Marifetli eller
Geçen Perşembe istasyona yerleştirilen Dextre, oldukça marifetli ellere sahip. Yapımına 200 milyon dolar harcanan robot temel olarak iki koldan oluşuyor. Bu kollar tıpkı bir insanınki gibi dirsek ve bilek hareketleriyle birçok işi yapmaya müsait. Ana gövdesi de çeşitli rotasyonlar yapabildiği için, Dextre istasyonun dışına küçük parçalar yerleştirebilecek.
Dextre aynı zamanda alet kutusu, ışık, ve video ekipmanlarıyla donatılmış.
Kanadalı robot yapım şirketi MacDonald, Dettwiler and Associates çalışanlarından Richard Rembala “Dextre’ın en önemli özelliği güç momenti sensörü” diyor. “sensör, bileklere yerleştirildi. Bu şekilde robota bir dokunma hissi kazandırıldı. Böylelikle Dextre, itmek veya çevirmek gibi hareketlerin zor mu kolay mı olduğunu anlayabilecek.”
Hassas hareket etme özelliğiyle ince ayarlar yapabilecek robot aslında daha önce istasyona yerleştirilen kolların son parçası. Bundan önce 2001’de Canadarm2 uydu platformuna yerleştirilmişti. Dextre’nin bağlı olduğu bu kol, biraz daha büyükçe ve aslında bir beyin görevi görüyor.
BBC’ye açıklama yapan Dr. Rey’e göre, bu robot Kızıl Gezegen Mars’ta yapılacak altı aylık araştırma sürecinde kullanılması planlanan robot sistemine ön ayak olacak.
Dextre gibi robotlar dışarıdan arızaları kontrol ederken, astronotlar istasyon içinden çalışmalarını kesintiye uğramadan gerçekleştirecek. Bilimadamları ise bu işbirliğinden oldukça memnun görünüyor.
Geriye iki yürüyüş kaldı
Dextre’ın yerleştirilmesinden sonra son iki yürüyüşte planlananlar şöyle: Öncelikle bir güç kontrol modülü yerleştirilecek ve mekiğin dış gövdesini tamir edebilmek için gerekn materyaller test edilecek. Bu işlem Atlantis’in Hubble Uzay Teleskobu’na inmesinden önce tamamlanmalı ki, olası bir kazada astronotlar Atlantis’in yerine başka bir uzay mekiğinin gelmesini beklemek zorunda kalmasın.
Sonuncu, yani beşinci yürüyüşte ise uzmanlardan Robert L. Behnken ve Mike Foreman
İstasyonun üstüne bir engel yerleştirecekler. Böylelikle bir ısı denetim kalkanı oluşacak.
Uzay mekiği kazaları önlenebilecek mi?
Kibo ve Dextre’ın inşasını üstlenen ekip Endeavour isimli bir uzay mekiğiyle yolculuk yapıyor. Ekip aynı zamanda büyük bir riski de göze almış durumda. Daha önce 2003’te Columbia mekiği, atmosfere girerken ısı ayarları zarar görmüş ve gemideki altı kişi ölmüştü. Bu kez bir önlem olarak, Dominic Gorie tarafından kullanılan Endeavour’un inişinden önce, ISS tam 300 dijital fotoğraf çekti. Bu sırada herhangi bir hasar olup olmadığı önceden tespit edilebilecek.
Japonlardan 10 milyon dolarlık yatırım
Uzay İstasyonunun inşası ilk kez 1985’te Birleşmiş Milletler başkanı Ronald Reagan tarafından desteklenmişti. Ancak uzay mekiği kazaları ve katılmcı ülkelerin bütçe problemleri yüzünden yarım kalmıştı.
Bugün Kanada, Avrupa, Japonya, Rusya ve Birleşmiş Milletler ISS’nin tamamlanması için çabalarken sadece Japonya’nın Kibo için 10 milyon dolardan fazla yatırım yapması bekleniyor.
Böylece dünya tarihinde uzay araştırmalarının en büyük ikinci ekonomisine adım atılırken 2020’de aya bir astronot gönderilmesi hedefleniyor.
