Mine Savaş
Atalarımız “Taşı toprağı altın İstanbul” diyerek yola çıkmışlar. İş, aş, eş uğruna yollara düşmüşler ve yedi tepeli İstanbul’un gerdanından öpmüşler. Taşında ve toprağında altın bulunamasa da İstanbul’a göç edenlerin sonu gelmek bilmiyor. Fakat son yıllarda ufak bir değişiklik var. İstanbul, Türkiye’nin en çok göç veren şehirlerinden biri halini aldı. Şaşırtıcı gelebilir ama İstanbul’a göç edenlerin yarısı memleketlerine geri döndü ve İstanbul da “göç veren” şehirlerden biri oldu.
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin düzenlediği Kent Çalışmaları Sohbeti’nde “1990 ve 2000 nüfus sayımlarına göre, İstanbul’a göç, İstanbul’dan göç” konusu ele alındı. Göç araştırmaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Mimari Yüksek Lisans Programı’nda ve Fen Edebiyat Fakültesi’nde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Murat Güvenç ve araştırmacı Eda Yücesoy tarafından yapılıyor.
Bir aylık bir araştırma sonrasında çıkan verilere göre, Karadeniz’den göç eden her yüz kişinin 39’u, Malatya’dan göç edenlerin yüzde 34’ü ve Erzincan’dan göçenlerin de yüzde 31’i İstanbul’un yolunu tutuyor. İstanbul’u en az tercih edenler ise Şırnaklılar. Şırnak’tan göçenlerin yalnızca yüzde 9,5’i İstanbul’a geliyor.
İstanbul da göç veriyor
Prof. Dr. Murat Güvenç, gelişmiş ülkelerde de göç olgusunun yaşandığını, ama bu hareketliliğin büyük nüfus transferlerine sebep olmadığını belirtiyor. Fakat Türkiye’de, özellikle İstanbul’da büyük nüfus transferleri görmek mümkün. 1995 – 2000 arasında gerçekleşen nüfus sayımı ve araştırması devam eden göç çalışmalarına göre, İstanbul göç aldığı kadar göç de veren bir il. Üstelik yüzde 37,5 ile yine en fazla göç aldığı yere, yani Karadeniz Bölgesi’ne göç veriyor. Özetle, Karadeniz ve İstanbul arasında büyük bir sirkülasyon söz konusu.
Güvenç’in araştırmasına göre, İstanbul’dan gerçekleşen göçlerin sebeplerine bakıldığında, yüzde 25’inin deprem korkusundan, yüzde 24’ünün ise tayin ve güvenlikten kaynaklandığı görülüyor. İç Ege’ye göç edenlerin ortalama 65 yaş ve üstü olduğu, Ankara’ya göç edenlerin eğitim amaçlı genç yaş grubunu oluşturduğu, Bayburt ve Iğdır bölgesine ise İstanbul’da tutunamayan gençlerin geri döndükleri gözleniyor.
Gelişmiş şehirlere eğitimliler göç ediyor
Araştırmada, İstanbul’dan Ankara, İzmir, Bursa ve Eskişehir’e giden göçmenlerin yüzde 56’sının doktora eğitimi aldığı, yüzde 51’inin fakülte, yüzde 27’sinin lise mezunu olduğu, yüzde 23’ünün ise okuma yazma bilmeyenlerden oluştuğu belirtiliyor. Karadeniz Bölgesi’ne göçlerde ise göçmenlerin yüzde 28’inin doktora eğitimi aldığı, yüzde 57’sinin ilkokul mezunu olduğu ve yüzde 60’ının okuma yazma bilmediği gözleniyor. Prof. Dr. Güvenç, gelişmiş şehirlere gidenlerin daha çok yüksek eğitimlilerden oluştuğunu, eğitimsiz göçmenlerin ise daha az gelişmiş kentlere gittiğini veya bu bölgelerdeki evlerine geri döndüğünü söylüyor.
Bir aylık bir araştırma sonrasında çıkan verilerin ardından, araştırmanın iki bir aşamasının daha olduğunu söyleyen Güvenç, bundan sonra keşifsel betimleyici düzlemde göç atlaslarının hazırlanacağını ve niteliksel yerel antropolojik araştırma düzleminde ilerleyeceklerini belirtti.
