Geçtiğimiz 20 yılda, spor endüstrisinin içindeki Katar akımını fark etmemek imkansız. Futbol başta olmak üzere, tüm spor branşlarında organizasyonlar yapan ve sponsorluk anlaşmaları bulunan Katar, spor ülkesi haline gelmek için yoğun çaba harcıyor. Üç milyon nüfusa sahip olan ülke, bu yatırımları sadece vatandaşları için yapmıyor. Organizasyonlar ve sponsorluklar kullanarak, spor yoluyla Katar’ın dünyadaki etkisi, görünürlüğü artırılmaya çalışılıyor.
Katar, 220 milyar dolarlık harcamayla tarihin en pahalı dünya kupasını düzenledi
2022 Dünya Kupası’na yaptığı rekor harcamayla ve rekor işçi ölümleriyle gündeme oturan körfez ülkesi, hem iyi hem de kötü anlamda dikkatleri üzerine çekmeyi başarmış durumda. Katar’ın Dünya Kupası’na adaylık süreci ve FIFA tarafından organizatör ülke olarak seçilmesi de büyük tartışmalara yol açmıştı. 2010’da, eski FIFA başkanı Sepp Blatter, verdiği bu karar yüzünden eleştirilerin odak noktası olmuş ve sonrasında görevini bırakmak zorunda kalmıştı. Adaylığının açıklandığı günden bu yana Katar, spor kamuoyunun büyük bir çoğunluğunun antipatisini kazanmış durumda. Ancak Katar’ın spor endüstrisindeki varlığı Dünya Kupası’ndan ibaret değil. 2030 Katar Ulusal Vizyonu ve beraberindeki kalkınma stratejisinde, Katar’ın çok sayıda hedefe spor sayesinde ulaşabileceği açıkça belirtiliyor. Sporun her alanında ciddi yatırımları bulunan Katar, sporun en önemli destinasyonlarından biri olmak için büyük para harcamaya devam ediyor.
Futboldan motor sporlarına uzanan organizasyonlar
Öncesinde önemli organizasyonlara ev sahipliği yapmış olsa da, Katar’ın küresel spor dünyasına girişi 2006 Asya Oyunları ile oldu. Birçok ilke tanıklık edilen bu turnuva, Asya Olimpiyat Konseyi’nin 45 üyesinin de yer aldığı ilk organizasyon olması nedeniyle tarihe geçti. Bunun haricinde, Asya Oyunları ilk defa Avrupa’da naklen yayınlandı. Bu turnuvayı gelecek hedeflerinde bir prova olarak gören Katarlılar, bölgesel ve küresel entegrasyon fikrine dayanarak oluşturdukları Dünya Kupası adaylık sürecinin başarılı olmasında Asya Oyunları’nın büyük payı olduğunu düşünüyor.
Bu oyunlardan kısa bir süre sonra Katar Olimpiyat Komitesi (QOC) tarafından hazırlanan dört yıllık bir plan uygulamaya koyuldu. 2008-2012 yıllarını kapsayacak bu planlamada altı gelişme alanına odaklanıldı. Spor tesisleri inşa etme, tanıtım, spor eğitimi, uluslararası rekabet, spor yönetimi ve uluslararası etkinliklere ev sahipliği yapmak, planlamanın altı ana gelişim alanı olarak belirlendi. Bu planlamadan sonra elde edilen başarı ise 2011-2016 yıllarında faaliyette olan Spor Sektörü Stratejisi’ni oluşturmaya yol açtı. Bu plan kapsamında, spora olan katılım artırılarak spor tesislerine ve genel altyapıya olan yatırımın ivmelenmesi amaçlandı. Bu doğrultuda inşa edilen yüzme havuzları, jimnastik salonları, futbol sahaları ve koşu parkurlarının hepsi olimpik ölçü ve seviyede tamamlandı.
Bu stratejinin yansıması olan Aspire Zone, içinde spor salonları, eğitim akademileri (Aspire Academy), spor sağlığı hastanesi, çim araştırma merkezi, beş yıldızlı konaklama imkanları, restoranlar ve eğlence mekanları olan bir spor kompleksi.
Aspire Zone (Fotoğraf: Pressmedia)
2006 Asya Oyunları ile 2022 Dünya Kupası arasında geçen 16 yıl boyunca Katar, sporun merkezi haline gelebilmek için birçok farklı spor organizasyonuna ev sahipliği yaptı. 2010’da başkent Doha’da, Dünya Salon Atletizm Şampiyonası düzenlendi. 2015’te Uluslararası Paralimpik Komitesi Dünya Şampiyonası yine Katar’da gerçekleşti. 2019’da ise Dünya Atletizm Şampiyonası’na ev sahipliği yaptı. 2015-2016 yılları arasında 89 farklı spor organizasyonu Katar’ın ev sahipliğinde düzenlendi. Her yıl düzenli olarak gerçekleşen organizasyonlar da var. Atletizm sporu için en üst düzey uluslararası organizasyonlardan biri olan Diamond Lig serisinin ilk ayağı, Katar’ın Doha kentindeki Suheim bin Hamad Stadyumu’nda düzenleniyor. ATP tenis turu ve MotoGP Grand Prix gibi birçok etkinliğin yolu her yıl düzenli olarak Katar’dan geçiyor.
Dünyanın en ünlü takımlarına sponsorluklar
Katar’daki spor sponsorluklarını diğer ülkelerden ayıran unsurlar var. Sponsorluklarda adı geçen firmaların neredeyse tamamı devlet sahipliğinde. Yani, Katar hükümeti, spor organizasyonlarının yanı sıra, sahip olduğu şirketleri de spor sponsorluklarıyla buluşturuyor. Böylece devlet politikası kamu şirketleriyle de sürdürülmeye devam ediyor. Katar Havayolları (Qatar Airways), Katar Ulusal Bankası (QNB) ve Ooredoo (Uridu-Devlete ait bir telekomünikasyon şirketi) spor sponsorluğunda başı çeken firmalar olarak göze çarpıyor.
Katar’ın, belki de en önemli markası olan Qatar Airways, sağladığı hizmet standartları sayesinde çok sayıda uluslararası ödül kazanarak, yaptığı sponsorluk anlaşmalarıyla küresel bilinirliğe ulaştı. Qatar Airways, FIFA’nın resmi partneri ve havayolu şirketi konumunda. 2017’de imzalanan anlaşma sonucunda, 2022 yılının sonuna kadar, FIFA bünyesinde gerçekleştirilen organizasyonlarda resmi havayolu sponsoru oldu. Katar Tenis Federasyonu’nun düzenlediği organizasyonlarda da resmi havayolu ortağı ve perakende sponsoru konumunda bulunuyor.
Qatar Airways’in global bir marka olmasında rol oynayan anlaşmalar ise futbol kulüpleriyle yaptıkları oldu. Almanya’nın en popüler ve başarılı takımı olan Bayern Münih’in havayolu sponsoru olan kamu şirketi 2023 yılının sonuna kadar Bavyera takımını taşıyacak. Ancak kulüp taraftarları bu birliktelikten rahatsız. Özellikle yaşanan işçi ölümleri ve yolsuzluk iddiaları, taraftarların büyük tepkisini çekti. Konuyla ilgili geçtiğimiz Ekim ayında konuşan kulübün CEO’su ve eski efsanesi Oliver Kahn, Dünya Kupası sonrası firma yetkilileriyle bir araya gelerek bu anlaşmanın geleceğinin tartışılacağını bildirdi. İspanya’nın en önemli takımlarından birisi olan Barselona da havayolu şirketiyle işbirliği yapan kulüpler arasında bulunuyor. 2014’te yapılan anlaşma sonucunda, yıllık 32 Milyon Euro karşılığında dört yıl boyunca forma sponsoru olmuştu. Barselona’nın çok başarılı olduğu dört yılık süreçte, Messi, Neymar, Suarez. Iniesta ve Arda Turan gibi isimler göğsünde Qatar Airways yazan formalarla mücadele etmişlerdi. Yine Fransa Ligi’nin en başarılı ve popüler takımı olan Paris Saint Germain’in 2020 yılından beri havayolu sponsoru olan firma bu sezon başından itibaren forma sponsoru da oldu. Avustralya Futbol Ligi takımlarından olan Sydney Swans ile 3 yol boyunca süren sponsorluk anlaşması 2019 yılında son bulmuştu.
2018 yılında, Katar Ulusal Bankası (QNB) Dünya Atletizm Birliği (IAAF ) ile dört senelik anlaşmaya vardı. Anlaşma boyunca resmi bir IAAF ortağı olarak QNB, 2019 IAAF Dünya Atletizm Şampiyonası ve yıllık Doha Diamond Lig toplantısı da dahil olmak üzere tüm IAAF Dünya Atletizm Serisi etkinliklerinde rol aldı. Spor ve fiziksel egzersizi ülkede olumlu sosyal değişim için bir araç olarak kullanmayı amaçlayan QNB, anlaşmanın tamamlanmasının ardından, ülke çapında bir okul katılım programı başlattı ve genç Katarlılara atletizmi benimsemeleri ve sağlıklı yaşam sürdürmeleri için teşvik etmeyi amaçladı. QNB, son olarak geçtiğimiz Eylül ayında düzenlenen Lusail Süper Kupası’na da sponsor oldu.
Bir telekomünikasyon şirketi olan Ooredoo, sponsorluklarının yanı sıra kurumsal sosyal sorumluluk projelerini de spor odaklı yürütüyor. Tüm Katarlılar için aktif bir yaşam tarzı oluşturmayı amaçlayan şirket, yıl boyunca çeşitli organizasyonlar düzenliyor. Bu organizasyonlarda en popüler olanı ise Ooredoo Maratonu. Maraton koşusunun yanı sıra çocuk maratonu da dahil olmak üzere farklı aktiviteleri de barındıran bu organizasyon, Katar’ın en önemli toplum sağlığı faaliyetlerinden biri olarak kabul ediliyor. Aspire Zone Vakfı’nın “Sağlığa Adım Atın” programının özel telekomünikasyon sponsoru olarak, insanları her gün yürüyerek formda kalmaya teşvik ediliyor. Amaçlarından biri de gençleri spora teşvik etmek ve onlara rol model olacak sporcuları desteklemek olan şirket, Dakar Rallisi’ni kazanan tek Arap vatandaşı olan Nasıl El Atiyye’ye sponsorluk desteği veriyor. Motor sporlarına büyük yatırımları bulunan şirket 2021 Formula 1 Katar GrandPrix’inin isim sponsoruydu. Aynı zamanda motor ve bisiklet yarışlarında mücadele eden bir takımı mevcut (Ooredoo Racing Team).
Beş kıtada yayıncılık ağı
Türkiye pazarına Digitürk’ü satın alarak giren ve 2015 yılından beri ülkemizde faaliyetlerine devam eden BeIn Medya Grubu beş kıtada ve 43 ülkede yayıncılık faaliyetine devam ediyor. 2003 yılında El Cezire olarak kurulan şirket, Ocak 2014’te Bein Sports Mena olarak yeniden markalaştı. Spor yayıncılığında büyük yatırımları olan Bein, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Türkiye, Hong Kong, Singapur, Brunei, Malezya, Endonezya, Filipinler ve Tayland’da kanallar işletiyor.
Sporun endüstrileşmesindeki büyük pay sahibi olan spor yayıncılığı alanında büyük işler yapan Katar merkezli şirketin başkanı ise eski profesyonel tenisçi Nasır El Halifi (Katar Spor yatırımları QSI), 2011 yılından beri Paris Saint Germain kulübünün sahibi. Aynı zamanda, Katar Tenis Federasyonu’nun da başkanı olan El Halifi Katar’da spor denince akla gelen ilk isim oluyor.
Üç milyonluk nüfusuna ve çok yeni olan geçmişine rağmen, Katar spor yatırımları aracılığıyla global bilinirliğini artırmayı amaçlıyor. Diğer yandan petrolden elde edilen büyük bir parasal güçle spor dünyasında etkisini artırmaya çalışması, rüşvet, yolsuzluk gibi çeşitli iddiaların gündeme gelmesine neden oluyor. Organizasyon, sponsorluk ve yayıncılık alanlarında bir hegemonya yaratmaya çalışan körfez ülkesi, medya ve spor kamuoyu tarafından her geçen gün daha yüksek sesle eleştiriliyor. 2036 Yaz Olimpiyatları’na da aday olacağı konuşulan Katar’ın önümüzdeki günlerde adının hangi olaylarla anılacağı bu yüzden merak konusu.
