Bugün çarpık kentleşmenin başarılı bir örneği olarak gösterilebilecek İstanbul’un Esenler ilçesinde, Mimar Sinan imzası taşıyan bir sukemeri var. Koca Sinan bu eseri, 1557’de tamamladığı Süleymaniye Külliyesi’ne su ulaştıran isale hattı için inşa etmiş. Kemer, Sinan’ın elinden çıkan yüzlerce yapının en mütevazılarından biri; yaklaşık 60 metre uzunluğunda, 11 gözlü ve tek katlı. Bu nedenle olsa gerek, bulunduğu yerin eski ismiyle Avasköy ya da Tek Kemer adıyla anılıyor.
Sukemeri 2006’nın ilk günlerine kadar TEM bağlantı yolundan rahatlıkla görülebiliyordu. Varlığını olmasa da çarpıklığını bu otoyolun açılmasına borçlu olan Esenler’de böyle bir eseri görmek büyük ayrıcalıktı. Ama o tarihte sukemerinin önündeki alanda bir inşaat faaliyeti başladı. İlk anda belediyenin, ilçenin de şiddetle ihtiyaç duyduğu üzere, park yaptığını sandım. Çünkü çalışma yapılan bölge, imar planlarında kısa bir süre öncesine kadar yeşil alan için ayrılmıştı. Safça bir düşünceymiş. Çok geçmeden kemerin 80-90 metre güneyine tek katlı bir bina konduruldu. Ve bu tek yapı bile, mütevazı kemerin görüntüsünü büyük oranda kapamaya yetti. Bahsi geçen yapı, Albayrak Yapı Grubu’nun yapımını üstlendiği Kemer Park Evleri’nin satış ofisiydi. Albayraklar bu arazide 16 katlı 14 blok, iki yüzme havuzu, alışveriş merkezi ve kapalı otoparkları bulunan bir site inşa etmekteydi.
Peki, iki yıl önceki imar planlarında yeşil alan için ayrılan bir yer nasıl olup da, Esenler’in o tarihe kadar görmediği yoğunlukta bir yapılaşmaya sahne oluyordu? İlçe genelinde beş-altı katla sınırlanan yapı yüksekliği ne zaman üç misline yükselmişti? Mimar Sinan’ın sukemeri kimsenin aklına gelmemiş miydi? 1995’te kemere “tarihi eser” tescili yapan, 1997’de çevresinde koruma alanını belirleyen ve dolayısıyla inşaat yasağı getiren Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na onay için başvurulmuş muydu?
Sorular şimdi cevaplanıyor
Tüm bu sorular, ancak ve ancak, sitenin muazzam bloklarının neredeyse tamamlandığı bugünlerde cevaplanmaya başladı.
Bu “dev” projenin, Avasköy Sukemeri’nin önüne bir set çekmekte olduğu ilk kez Atlas dergisinin Mart 2006 sayısında duyuruldu (“Mimar Sinan mı? Hiç Duymadım.” ) Müteahhit Albayrak Yapı Grubu, bu haber sonrasında Mimar Sinan’ın eserini fark etti! Fakat kemeri adeta sitenin nizamiyesi gibi kullandığını belgeleyen, “Kemer Park Evleri’ne hoş geldiniz” tabelasını kaldırmaktan başka bir şey yapmadı. Yaptı aslında, Atlas’ı ve onu takiben haberi yayımlayan televizyon ve gazeteleri dava etti. Genel itibarıyla gerekçe, haberlerin gerçeği yansıtmadığı ve Albayrak Grubu’nun saygınlığına zarar verdiğiydi. Bu davalar sürüyor. Ama haberin yayımlanması ve bu garip durumun bilinir olması, geçmiş günlerde sadece ilçe gazetelerinde duyurulan en önemli gelişmeyi öğrenmemize neden oldu.
Esenler Belediye Meclisi’nin üç üyesi, Kemer Park Evleri’nin yapılmasına imkan tanıyan 18 Şubat 2005 tarihli imar planının iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle 15 Temmuz 2005 tarihinde İstanbul 1. İdare Mahkemesi’ne başvurmuştu. Gerekçe, 1/5000’lik bu imar planının yapı yoğunluğunu arttırması, yeşil alanı azaltması, tarihi dokuya zarar vermesi ve çağdaş şehircilik anlayışına uymamasıydı. Tarihlerden anlaşıldığı gibi dava, Albayrak Grubu henüz inşaata başlamadan açılmıştı.
“Birileri burayı istediği gibi kullanabilmek istedi”
Davayı açan meclis üyelerinden Burhan Kocaman, İstanbul Bölge gazetesine şunları söylüyordu: “Önlem alınmazsa Esenler tek nefes aldığı yeri de kaybeder… Birileri burayı istediği gibi kullanabilmek için ne yaptı bilemiyorum… Konuyla ilgili Büyükşehir Belediyesi’ne itiraz dilekçeleri yazdık. Ancak, hiçbir gerekçe gösterilmeden reddedildi” (“Esenler için bu cinayettir”, İstanbul Bölge gazetesi, 22 Şubat 2006).
Kocaman’la daha sonra yaptığımız görüşmede alana 2003’te ticaret imarı verildiğini ve 2005’te de bunun konut imarına çevrildiğini öğrendim. Meclis üyesi 2003’teki değişikliğe de itiraz ettiğini ve bunun da kabul edilmediğini söyledi. Kocaman’ın bence en can acıtması gereken sözleri de şu olmuştu: “Esenyurt’un çocuklarının koşup oynayabileceği, nefes alabileceğimiz tek yeşil alanı da kaybediyoruz.”
Kocaman’ın çırpınışı ne Esenler Belediyesi’nde işitildi, ne de yargı, dava konusu olan imar planının durumunu, konutlar hızla yükselirken ortaya koyacak çevikliği gösterebildi. Mahkemenin görevlendirdiği bilirkişi heyeti alandaki ilk keşfini 11 Ocak 2007’de, yani davanın açılmasından yaklaşık 18 ay sonra yaptı. O gün Kemer Park Evleri’nin en az 10 bloğunun kaba inşaatı tamamlanmıştı.
Yürütmeyi durdurma
Ve davayla ilgili ilk karar 30 Kasım 2007’de çıktı. İstanbul 1. İdare Mahkemesi, Esenler Belediyesi Meclisi’nin üç üyesinin dava açma gerekçelerini kayda değer buldu ve yürütmeyi durdurdu. Albayrak Yapı Grubu’nun karara itirazı ise, 24 Ocak 2008’de Bölge İdari Mahkemesi tarafından reddedildi.
Son karar üzerinden yaklaşık bir ay geçse de, kamuoyu gelişmeler hakkında bilgi sahibi olamadı. Mahkemenin, davanın açılmasından tam 2,5 yıl sonra verdiği ilk kararı, ilk kez duyuruyoruz. Basının büyük bir kesimi Albayraklar’ın taraf olduğu bu gelişmelere karşı kayıtsız kalırken, haberi vaktiyle gündemine alan az sayıda gazete ve televizyon, yine Albayrak Grubu’nun açtığı davalar nedeniyle eli kolu bağlı durumda.
“İstanbul’a uygar bir yaşam sunmayı hedefliyoruz”
Albayrak Şirketler Grubu Başkanı Nuri Albayrak (aynı zamanda Yeni Şafak gazetesinin sahibi), kendisiyle yapılan bir söyleşide Kemer Park Evleri için şunları söylemişti: “Dünya başkenti olarak addedilen İstanbul’da yaşayan insanlara sadece kaliteli konut değil, aynı zamanda uygar bir yaşam sunmayı hedefliyoruz.” (Milliyet Emlak, 26 Ocak 2006)
Bu “uygar yaşam”ın temeli 6 Ocak 2006’da Büyükşehir Belediye Başkanı Mimar Dr. Kadir Topbaş tarafından atıldı. Topbaş törende, belediye olarak, dünyayı etkileyecek bir kent olgusunu ortaya koyduklarını, Kemer Park Evleri’nin ciddi bir sinerji oluşturacağını belirtmiş ve “Burada değerli yapılar ortaya çıkınca, dönüşüme doğru atılımlar yapılacak” demişti.
Görünüşe göre yargı Nuri Albayrak ve Kadir Topbaş’ın “uygar yaşam” tanımından ziyade, Esenler Belediyesi’nin dava açan üç meclis üyesinin çağdaş şehircilik anlayışını uygun görüyor.
Kemer Park Evleri’nin internet sitesinde yer alan bir haberde, konutların 30 Ekim 2007’de teslim edilmesinin planlandığı yazıyor. Fakat devam eden mahkeme nedeniyle daire sahiplerine tapu veremiyorlar. I. İdare Mahkemesi’nin kararı, Kemer Park Evleri inşaatının durulması anlamına geliyor. Ama dava devam ediyor; nihai bir karara bağlanmış değil. Dava bu şekilde sonuçlanır, yani gerekçeler haklı bulunursa, Esenler’e “uygarlık” bağışlayan bu sitenin yıkılması gerekecek.
Avasköy Sukemeri’nin çevresindeki usulsüz yapılaşmanın gündeme gelişinin ikinci yılı doluyor. İki yıllık süreç, bu mütevazı sukemerinin dev bloklar tarafından kapanmasına engel olamadı. 450 yaşındaki sukemerini bugün ancak onun dibine kadar giderek görebilirsiniz. Mahkemenin aldığı durdurma kararı, Mimar Sinan’la yaşayan çağdaş İstanbul için umut veriyor.
