19 Şubat’ta UNESCO tarafından yayınlanan “Tehlike Altındaki Diller Atlası” Türkiye’de 18 dilin kaybolmaya yüz tuttuğunu ya da kaybolduğunu belirtiyor. Lazca, Zazaca, Batı Ermenice, Süryanice, Pontus Yunancası gibi dillerin yanı sıra listede bir dil dikkat çekiyor: Kapadokya Yunancası (Cappadocian Greek). Kaybolmuş diller kategorisine giren lisanın Nevşehir, Konya, Kayseri civarında yaşamış Rumlar tarafından konuşulduğu ve yok olduğu belirtiliyor.
Kapadokya bölgesi üzerine romanları ve araştırmalarıyla tanınan Yazar Gürsel Korat, böyle bir dilin var olmadığını, Rumlar tarafından konuşulan Karamanlıca olduğu görüşünde.
MEZKÛR HACI KALFANIN HAYRATİDİR
Korat’la UNESCO’nun bu çalışması ve Karamanlıca hakkında konuştuk.
Kapadokya Yunancası doğru bir isimlendirme mi?
11. ile 12. yüzyıllarda Kapadokya’da Yunanca vardır. Ancak o dönemde yaşayanlar zaten Roma’nın (Bizans) ve bıraktıkları eserlerde de Yunanca’ya rastlanır. Biz bunu Rumca (Roma dili, Romaikos) olarak adlandırırız. Ancak o dil zamanla birçok nedenle Türkçe’ye dönüşmüştür. UNESCO’nun Kapadokya Yunancası dediği dil “Rumların konuştuğu dil” anlamına gelen Karamanlıca’dır.
Karamanlıca nedir?
Karamanlıca, Yunan harfleriyle yazılan Türkçe’dir. Kapadokya civarındaki Hıristyanlar tarafından konuşulmaktaydı. Ortaçağ’da yazı dinsel aidiyeti gösterir. 15. yüzyıldan beri var olan bu dil 19. ve 20. yüzyıllarda Türkiye’nin bu bölgede yaşayan halkı Yunanistan’a göndermesiyle fiilen sona erdirildi. Nüfus mübadelesinden sonra bir süre yazışmalarda kullanılsa da dili bilen kişilerin ölmesiyle tamamen ortadan kalktı.
“Rum halkın anadili Yunanca değildi”
Araştırmalarınızda Kapadokya bölgesinde yaşayan Rumların Yunanca bilmediklerine değiniyorsunuz. Konuyla ilgili Türk ve Yunan tezlerini karşılaştırır mısınız?
Kayseri, Nevşehir, Tokat, Amasya, Niğde gibi illerde yaşayan Rum halkı Türkofon yani sadece Türkçe konuşan bir topluluk. 1839’dan sonra milliyetçi hareketlerin başlamasıyla beraber bölgedeki ruhban okullarında, kiliselerde Yunanca öğretilmeye başlandı. Ancak öğrenilen Yunanca basit, sıradan bir Yunanca’dır. Kapadokya Yunancası diye farklı özellikleri olan bir dil değildir. Fakat yine de halkın anadili olarak Yunanca öğrenmediği de bilinen birşeydir.
Yunan milliyetçileri ise Türkçe’nin, Kapadokya bölgesinde yaşayan Rumlara zorla öğretildiğini iddia ediyor. İddiaya göre Rumlar evlerinde Yunanca, dışarıda zorunlu olarak Türkçe konuşuyordu. Bugün, o bölgede 1830’lardan itibaren yapılan bazı evlerde Yunanca dualara rastlayabiliriz. Unutmayalım ki bunlar okullarda öğretilen şeylerdi. Anadolu Rumları’nın Yunanca bildiğine dair hiçbir bilgi yok.
“Kapadokya Yunancası, Pekin Türkçesi demek gibi ”
UNESCO’nun tehlike altındaki diller listesine aldığı bu dil hiç var olmadı mı yani?
Öyle bir dil yok ki tehlike altında olsun. Anadolu’da Yunanca tehlike altına girmişse 1400’lerden itibaren yavaş yavaş girmiştir ve kaybolmuştur. Bu da doğal bir sonuçtur, yargılayamayız. Kaybolan, tehlikede olan Türkçe’nin Yunan harfleriyle yazılan bir lehçesi olan Karamanlıca’dır. Kapadokya Yunancası Pekin Türkçesi demek gibi birşey. O ne kadar doğruysa Kapadokya Yunancası da o kadar doğrudur. Türkiye’de Yunanca konuşulan yerler Yunanistan’dan gönderilen Müslüman göçmenlerinin bulunduğu köylerdir. Anadolu Rumlarının konuştuğu dil ise Karamanlıca’dır ve bu dilde yazılmış, Türkçe bilerek anlayabileceğimiz onlarca eser vardır.
Eserlerden örnek verir misiniz?
Karamanlıca eserlerde en öne çıkan isim Evangelinos Misailidis’tir. Temaşa-i Dünya ve Cefakar-u Cefakeş adlı macera türündeki bu ilk roman, Karaman Türkçesi’yle 1872’de yazılmıştır. Neofitos Hieromonohos tarafından 1857’de yazılan İspat-ı Mesihiye yine Karamanlıca’dır.
Bir başka kitabın içinde yazan not Yunan harfleriyle yazılmasına karşın Türkçe bilenler tarafından gayet rahat anlaşılmaktadır. Aynen okuyorum: “Aziz ve şehitlerin nakliyetlerinden bazılarını kısalttık. Okuyan ve dinleyenlere usannlık gelmesin deyi.” Bunların yanı sıra Kitab-ı Mukaddes’in bin 200 sayfalık Karamanlıca çevirisi mevcuttur. Bunun da ön sayfasında Yunan harfleriyle “İstanbul Makeosyan matbaasında tab olunmuştur” yazmaktadır.
Saydıklarım sadece birkaçıdır. 18. ile 19 yüzyıllarda hayret edilecek kadar yerel Türkçe’yle yazılmış kitabeler, yazıtlar vardır. Dolayısıyla bu insanlar Türkçe’yi anadili olarak konuşmuyor olsalar bu kitapları nasıl yazacaklar, nasıl okuyacaklar?
“Pontus Rumları Yunanca’yı farklı aksanla konuşur”
UNESCO’nun hazırladığı atlasta Pontus Yunancası da yer alıyor.
Pontus Yunancası eski Yunan kültürünün değişerek, Karadeniz’deki diğer halklarla birleşerek oluşturduğu bir lehçedir. Yunan lehçesidir ve dolayısıyla Yunanca’dır. Yunanlar o dili bizim Lazları anladığımız gibi anlar. Yunanca’nın laz aksanıdır diyebiliriz. Pontus ve Ege’de Yunanca uzun süre kullanılmıştır. Bunun nedenini bilmiyorum.
UNESCO’nun Karamanlıca olarak kabul edilmiş bir dile Kapadokya Yunancası demesinin nedeni ne olabilir?
Ben milliyetçilikle işi olan biri değilim ama bu durumu çok saçma bir Yunan milliyetçiliğine bağlayabiliyorum ancak. Bir de UNESCO’nun buraya araştırma yapmaya gelen görevlilerinin, eğer geldilerse, Türkçe bilmemesi de bu durumu izah edebilir. Geliyor araştırmacı Nevşehir’e, kiliselerin duvarlarında Yuhannes ismiyle başlayan, kendi harfleriyle yazılmış yazılar görüyor. Ancak ne yazdığını anlayamıyor. Dolayısıyla bunun Yunanca’nın bir lehçesi olduğunu sanıyor. Sonra da Kapadokya Yunancası diye bir isim uyduruyor. Halbuki bu kişi Türkçe bilse orada “Yuhannes’in adına yaptırılmıştır” yazısını okuyabilecek.
