İnsan hakları santralistanbul Üniversite Yaşam

Çok dilli ortam okulda çocuğu zorlayan bir unsur

Yazan: Dilara Murathanoğlu

İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (Seçbir) konuşmaları kapsamında Dilara Koçbaş, Tarlabaşı örneğinden yola çıkarak çokdillilik bağlamında okuryazarlık pratiklerini paylaştı.

Ev, çocuk okula başladığı zaman çocuğun ilk sosyalleşme alanı. Çocuk, evde sosyalleşerek okula geliyor, düşünce tarzlarını, ilişki biçimlerini evde geliştiriyor. Çocuk okula başladığı zaman ise aileden edindiği bilgi ve birikiminin üzerine okulda ilk becerilerini inşa ediyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Dilara Koçbaş, literatürde birçok çalışmaya göre eğitimli orta sınıftan gelmiş çocukların okulda başarılı olma olasılıklarının yüksek olduğuna dikkat çekiyor. Bunun nedenini ise çocukların okuldaki pratiklerle evde karşılaştıkları pratikler olan dil ve okuma yazma pratiğinin benzerlik göstermesi. Ama eğer çocuğun geldiği aile, okulla sağlıklı ilişkiler kuramamış, göç ile gelmiş ve aile hakim dilsel kodları kullanmıyor ise yani çocuk çok dilli bir ortamda büyüyorsa çocuğun okuldaki pratikleri anlayıp içselleştirmesi zaman alıyor. Bu noktada öğretmenin öğrencilerinin hangi pratiklere katıldığını anlaması da çok önemli çünkü getirilen uygulama evdeki pratiklere ters düşebiliyor ve çocuktan beklenen cevap alınamıyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (Seçbir) konuşmaları kapsamında Dilara Koçbaş,  Tarlabaşı örneğinden yola çıkarak çokdillilik bağlamında okuryazarlık pratiklerini paylaştı. Dilara Koçbaş doktora çalışmasında etnografik yöntemler kullanarak okul okuryazarlığı ve çift dilliliğe dair Tarlabaşı’nın çok dilli ve çok kültürlü bir yapısının olmasından, okullaşma oranının düşük olmasından ve Tarlabaşı’nda yaşayan insanların Türkçe’den farklı dilleri kullanmasından dolayı Tarlabaşı’nda bir vaka çalışması yapmış. 2013-2014 yılında bir öğretim yılı boyunca evde ve okulda katılım yaparak gözlemlerini topladığını, aile ,okul, çocuk ve öğretmen arasında sürekli iletişimde olduğunu belirtiyor.

fullsizerender

Dilara Koçbaş, Boğaziçi Üniversitesi’nde sosyoloji lisans ve dilbilim yüksek lisans eğitimi almış. University of British Columbia’da dil ve okuryazarlık üzerine doktorasını tamamlayan Dilara Koçbaş’ın çift dillilik ve dil edinimi konularında yayınları bulunuyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi İngilizce Öğretmenliği Bölümü’nde yarı-zamanlı öğretim görevlisi olarak ders veriyor.

Çalışmasını Tarlabaşı’nda yaşayan Kürtçe ve Türkçe çift dilli Evren ve Atay ailelerinin katılımıyla gerçekleştirmiş;  Çalışması sonucunda elde ettiği verilerle Dilara Koçbaş, sosyal bir kurgu olarak kimlik, yetkinlik ve yetkin olmama kavramlarına işaret ediyor.

Kişilerin aldıkları pozisyon ve rollere göre sosyal ilişkilerde geriye düşeceklerini hissettikleri zaman daha sessiz kaldıklarını söyleyen Dilara Koçbaş, yaptığı vaka çalışmasında bu durumu Atay ailesinde gözlemlemiş. Ailenin annesi, okuma yazma bilmediğinin öğrenilmesini istemediği için veli toplantılarına özellikle gitmiyor. Anne, okuma yazma bilmemekten doğan dezavantajlı kimliğinin üzerine, öğretmenle girdiği asimetrik güç ilişkisinde ‘’umursamayan, çocuğunun okuluna duyarsız olan’’ gibi yeni etiketler alıyor.

Bir diğer kavram olan yetkin ve yetkin olmama durumu ise kişilerin kendilerini ve kimliklerini dezavantaja düşüren söylemlerden bir alt yaşam formu oluşturarak kendilerini ayırmaları. Odak çocuklardan bir tanesinin ailesi, çocuğun Kürtçe konuşmaktan hoşlanmadığını dile getiriyor. Oysa Dilara Koçbaş’ın gözlemlerine göre çocuk ders çalışırken Kürtçe şarkılar söylüyor, Koçbaş’ın Kürtçe telaffuzunu düzeltiyor ve ona yeni kelimeler öğretiyor.

Dilara Koçbaş’ın değindiği son konu ise çift dilli çocuklarda öğretmenlerin rolü. Çocuklarla aynı sosyal koşullardan gelen öğretmenler çocuklar için büyük avantaj sağlıyor. Zira çocukların yaşadıkları sorunların toplumsal ve sistemsel olduğunun farkına varıyorlar ve alternatif bakış açıları geliştirebiliyorlar.

Yorum yazın